نشریه آموزه‌های تربیتی در قرآن و حدیث در پله 8
هشتمین شماره از نشریه آموزه‌های تربیتی در قرآن و حدیث با شش مقاله منتشر شد.
به گزارش ایکنا؛ در این شماره از نشریه آموزه‌های تربیتی در قرآن و حدیث مقالاتی با عناوین «خودآگاهی و کارکردهای تربیتی آن در بهبود روابط اجتماعی انسان در قرآن و حدیث»، «راهکارها و روش های برطرف کردن موانع ارتباطات انسانی از منظر قرآن و روایات»، «الگوی تربیت فرزند بر مبنای تحلیل و تفیسر سوره لقمان»، «شاخص های وظیفه گرایی اخلاقی درمکتب اخلاقی امیرمومنان ع از دیدگاه نهج البلاغه»، «تحلیل نکات تربیتی زیارت نامه ماثور حضرت زهرا(س)پیرامون شرایط و نتایج تبعیت از ایشان» و «آثار تربیتی شفقت در حوزه فردی و اجتماعی از منظر قرآن و روایات» منتشر شده است.
خودآگاهی و بهبود روابط اجتماعی انسان
در طلیعه نوشتار «خودآگاهی و کارکردهای تربیتی آن در بهبود روابط اجتماعی انسان در قرآن و حدیث» می‌خوانیم کیفیت زندگی مفهومی پویشی است و از عوامل مختلف تأثیر می‌پذیرد که یکی از آنها وضعیت‌های ارتباطی است. خودآگاهی یکی از عناصر بنیادین ارتباط مطلوب به شمار می‌رود که با کارکردهای ویژه خود نقش مهمی در ارتقاء کیفیت روابط اجتماعی و کاهش آسیب‌های آن دارد. پژوهش حاضر با هدف بازشناسی مفهوم و مؤلفه‌های خودآگاهی و تبیین دلالت‌های آن در تربیت اجتماعی افراد و ارائه راهبردهای قرآنی برای دستیابی به آن، از نتایج تحقیقات روانشناسی و علوم تربیتی بهره گرفته و با عرضه به قرآن و حدیث به تبیین نظر اسلام درباره موضوع و ارائه راهبردهای قرانی برای دستیابی به آن پرداخته است. نتیجه آنکه خودآگاهی با شناساندن باورها و ارزش‌ها، افکار، احساسات و رفتار، نقاط ضعف و قوت، نیازها و خواسته‌ها، و اهداف سبب واقع بینی و برخورد منطقی و سنجیده در رابطه با دیگران می‌شود. کارکردهایی چون شناخت جایگاه و منزلت خود و دیگران، و شناخت تفاوتهای میان فردی و دیگر آگاهی از دیگر کارکردهای خودآگاهی است که به بهبود روابط اجتماعی کمک می‌نماید. از نظر قرآن کریم مهمترین راهبردهای افزایش خودآگاهی ابتدا خداآگاهی و سپس تفکر و تأمل در ابعاد وجودی خود می‌باشد. این نوشتار پژوهشی میان رشته‌ای و توسعه‌ای است که به شیوه کیفی و روش تحلیلی توصیفی نگاشته شده است.
موانع ارتباطات انسانی از منظر قرآن و روایات
نویسنده مقاله «راهکارها و روش های برطرف کردن موانع ارتباطات انسانی از منظر قرآن و روایات» آمده است انسان برای برطرف کردن نیازهای زندگی خود به تعامل وارتباط با دیگران وابسته است، اما با درنگی کوتاه متوجه می‌شویم در روابط بین افراد نابسامانی‌ها و نابهنجارهایی وجود دارد که به سردی روابط منجر می‌شود. مجموعه عواملی که باعث اختلال در روابط می‌شود را سد های ارتباطی می‌نامند. هدف نوشته پیش‌رو، یافتن راهکارهای بر طرف کردن موانع ارتباطات انسانی با تامل در آموزه‌های دینی است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی، با رویکرد قرآنی - روایی است که پس از طرح نکات مقدماتی و بیان موانع ارتباطی، با جستجو در آیات و روایات به مجموعه‌ای از راهکارها پرداخته است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که سه راهکار: بینشی، کنشی و انگیزشی را می‌توان برای برطرف کردن موانع و بهبود ارتباطات انسان - با تامل در متون دینی - مشاهده کرد. نتیجه تحقیق بیان می‌کند که اولین گام در این مساله روش بینشی است تا نگاه فرد نسبت به خود، خدا و دیگران تغییر نکند و انسان به شناخت درستی از پیرامون خود نرسد هیچ اقدامی ثمر بخش نیست. در قدم بعدی انگیزه فرد باید تغییر کند، (روش انگیزشی) شخص باید مثبت‌نگر باشد، با دیگران همدلی و همراهی کند، حسن خلق داشته و از لغزش افراد به راحتی در گذرد. در انتها با روش کنشی، رفتار خود را با دیگران اصلاح نماید. شایان توجه است که در آموزه‌های دینی بر توامان بودن همه راهکارها با هم توصیه شده است
الگوی تربیت فرزند در سوره لقمان
در چکیده مقاله «الگوی تربیت فرزند بر مبنای تحلیل و تفیسر سوره لقمان» می‌خوانیم مقاله حاضر با عنوان «الگوی تربیت فرزند لقمان حکیم درقرآن» با هدف کشف الگوی مورد استفاده حضرت لقمان در تربیت فرزندش با استفاده از تفسیر و تحلیل آیات سوره لقمان و با روش تحلیل محتوا و استنباطی به بررسی این موضوع پرداخته است. نتایج نشان می‌دهد که الگوی تربیتی لقمان حکیم از سه عنصر اصلی محتوا، اصول و روش‌های تربیت تشکیل شده است. در قسمت محتوا، سه محور اساسی آموزه‌های اعتقادی، آموزه‌های عبادی و آموزه‌های اخلاقی مورد توجه بوده است. در بخش اصول تربیتی از شش اصل «اقناع متربی»، «رعایت اهمیت و اولویت»، «طرح بایدها و نبایدهای تربیتی در کنار هم»، «جامعیت»، «اعتدال» و «زیباسازی و جذابیت» استفاده شده است. در قسمت روش‌ها تربیتی نیز شش روش «موعظه»، «استدلال»، «تشبیه و تمثیل»، «بهره‌گیری از بیان عاطفی»، «عینی سازی و ذکر مصادیق بجای ذکر مفاهیم کلی» و «ایجاد تنفر برای ترک رفتارهای نامطلوب» مورد استفاده قرار گرفته است.
شاخص‌های وظیفه‌گرایی اخلاقی در مکتب اخلاقی امیرمومنان(ع)
در طلیعه نوشتار «شاخص های وظیفه گرایی اخلاقی درمکتب اخلاقی امیرمومنان ع از دیدگاه نهج البلاغه» آمده است نهج البلاغه و معارف بلند آن ساحتی اخلاقی و تربیتی دارد و تمام گفتار امام علی(ع) در صحنه‌های مختلف بر محوریت اخلاق و تعقل استوار است. امام(ع)، در تمام عرصه‌های زندگی همواره به انجام تکلیف و اجرای حق و عدالت، توجه داشتند و هیچگاه برای رسیدن به اهداف متعالی از ابزار و روش‌های غیر دینی و غیر اخلاقی استفاده نکردند. مکتب وظیفه گرای اخلاقی، از جمله نظریات اخلاق هنجاری است که به ویژگی‌های خاصی از خود عمل و انجام تکلیف، بدون توجه به نتایج آن اهمیت می‌دهد. با بررسی در متن نهج البلاغه، گزاره‌های متعددی دلالت بر وظیفه گرایی اخلاق در مکتب اخلاقی امام علی(ع)، دارد و برخی شاخص‌ها برای شناخت وظیفه در نهج البلاغه، مطرح شده است که عبارت از: توجه به قاعده زرین، پاسداشت پایبندی به اصل کیفیت استخدام وسیله، وجود قواعد مطلق اخلاقی(شامل صداقت، وفای به عهد، امانتداری)، اصل عدالت و اصل حق‌طلبی ست. دراین مقاله با روش داده بنیاد، عوامل مذکور درکلام امام (ع) از دیدگاه نهج البلاغه مورد بررسی و تحلیل قرارگرفته است.
نکات تربیتی زیارت‌نامة مأثور حضرت زهرا(س)
نویسنده مقاله «تحلیل نکات تربیتی زیارت‌نامة مأثور حضرت زهرا(س)پیرامون شرایط و نتایج تبعیّت از ایشان» می‌خوانیم به نظر می‌رسد کارکردهای تربیتی زیارت‌نامة‌های معصومان، می‌تواند زائران را به افزایش غنای بینشی، گرایشی و کُنشی در مسیر عبودیّت الهی، رهنمون نمایند. از جمله زیارتنامه‌های مأثور که فرازهای آن، موجب درونی‌سازی مفاهیم تربیتی می‌شود، زیارت‌نامه حضرت زهرا(س) است که محور محتوای آن، بر لزوم تبعیت از آن حضرت دلالت دارد. پژوهش حاضر که با روش توصیفی- تحلیلی سامان یافته، درصدد است بر اساس تحلیل فرازهای زیارت‌نامة مأثور حضرت زهرا (س) به این سئوالات پاسخ دهد: چه آموزه‌های تربیتی ناظر به شرایط تبعیت از آن حضرت به دست داده می‌شود؟ تحلیل آموزه‌های تربیتی ناظر به نتایج تبعیّت از آن حضرت، چه نکات تربیتی را در برخواهند داشت؟ بر اساس نتایج پژوهش، شاخص‌ترین نکته‌های تربیتی ناظر به شرایط تبعیّت از حضرت زهرا(س) شامل شناخت لزوم تصدیق حضرت زهرا(س) در کنار محبت به ایشان، پایبندی به صبر در تبعیت از حضرت و محوریت‌بخشیدن به حضرت در تعاملات با دیگران است. همچنین شاخص‌ترین نکته-های تربیتی ناظر به نتایج تبعیّت از آن حضرت، شامل شناخت پاکیزه شدن بهره‌مندی از ولایت حضرت زهرا(س)، ، الحاق به اهل‌بیت(ع) و بهره‌مندی از عنایات الهی است.
آثار تربیتی شفقت در حوزه فردی و اجتماعی
در طلیعه نوشتار «آثار تربیتی شفقت در حوزه فردی و اجتماعی از منظر قرآن و روایات» می‌خوانیم شفقت از موضوعات مهم در حوزه تربیتی، شامل مهارت‌ها و ویژگی‌هایی است که نقش مهمی در روابط فردی و اجتماعی بر پایه مهربانی، و توجه به نیاز و مشکلات افراد دارد و موجب همبستگی و مسئولیت‌پذیری افراد جامعه می‌شود. هرچند در عصر حاضر نقش شفقت به عنوان الگوی تربیتی مؤثر در جامعه، مغفول مانده است، ولی قرآن و روایات به عنوان منابع هدایت و تربیت انسان به آن پرداخته‌اند. نوشتار پیش رو، با روش توصیفی‌ـ تحلیلی به بررسی مفهوم شفقت و آثار تربیتی آن از دیدگاه قرآن و روایات می‌پردازد تا ویژگی و مهارت‌های شفقت و آثار تربیتی آن در ساحت‌های اعتقادی، احساسی، عاطفی و اخلاقی، در دو حوزه فردی و اجتماعی را بیان نماید و فرهنگ شفقت‌ورزی در جامعه رشد یابد و بر‌آن متمرکز شود.
نتایج تحقیق بیانگر آن است که: الف) شفقت از صفات مثبت «فردی» و «اجتماعی» است که موجب تأثیر متقابل افراد بر یکدیگر در جهت بهزیستی و التیام روحی است. ب) شفقت مجموعه‌ای از صفات و مهارت‌هاست و مفهومی بیش از مهربانی و دلسوزی دارد. ج) شفقت رابطه فرد با «خدا» و «خود» و سپس، با «افراد جامعه و مردم» را برپایه اعتقاد توحیدی، محبت، مسئولیت‌پذیری، همدردی و همدلی قرار می‌دهد. بر این اساس شفقت چند نقش اساسی تربیتی دارد: 1- خدا را حاضر و ناظر دانستن در تمام مراحل زندگی، و او را عامل دریافت رحمت و هدایت دانستن؛ 2- کنترل احساس و مدیریت رفتار؛ 3- حفظ و تسکین انسان در‌برابر رنج-های مادی و معنوی؛ و 4- بسترسازی برای ایجاد محبت متقابل و بهزیستی.
انتهای پیام
