نسبت به کاهش جلسات قرآن خانگی و مساجد بی‌تفاوت شدیم/ مؤسسات نباید جای جلسات را بگیرد
گروه جلسات و محافل ــ خادم‌القرآن و پیشکسوت قرآنی کشورمان گفت: جلسات قرآن در منازل و مساجد، یکی از اصلی‌ترین پایگاه‌های تربیت نیروهای قرآنی در کشور بوده و هست و حتی این گونه جلسات ضامن استمرار برنامه‌های دینی در میان اعضای خانواده‌هاست؛ اما در برابر کاهش چشمگیر آن به دلایل مختلف بی‌تفاوت شدیم.
علی‌اکبر توپچی، رئیس فرهنگسرای قرآن، در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا درباره مفهوم «جلسات خانگی قرآن»، اظهار کرد: جلسات خانگی قرآن، پایگاه‌های اصلی تبیین اندیشه‌های قرآنی و دینی برای عامه مردم بوده است. با توجه به اطلاعی که درباره سابقه این جلسات داریم، می‌بینیم که تبیین، شکل‌گیری و ترسیم اندیشه‌های دینی و قرآنی به ویژه پیش و پس از پیروزی انقلاب اسلامی در این جلسات خانگی قرآنی بوده است.
وی ادامه داد: در گذشته علاوه بر آنکه جلسات خانگی قرآنی برپا می‌شد، یکی از اصلی‌ترین پایگاه‌های تربیت قاریان قرآن در کشور بود. البته نه تنها در کشور ما بلکه در اکثر نقاط جهان این گونه جلسات بوده است. حتی جلسات خانگی ضامن استمرار برنامه‌های دینی در میان اعضای خانواده‌ها بوده‌اند.
این مدرس و پیشکسوت قرآنی کشورمان درباره نقش راهبردی این جلسات خانگی در مواردی چون مردمی‌سازی فعالیت‌های قرآن، ترویج و تبلیغ فعالیت‌های قرآنی و... بیان کرد: جلسات خانگی قرآنی در مناطق، در شهرهای مختلف و استان‌های مختلف، هیچ تقید سنی و صنفی خاصی نداشتند، یعنی عموماً همه بخش‌های مختلف جامعه با هر موقعیتی و با هر جایگاهی که داشتند، حالا چه در میان بانوان و چه در میان آقایان در این جلسات شرکت می‌کردند. حتی بعضی از جلسات هم بانوان و هم آقایان از آموزش‌ها بهره‌مند می‌شدند.
وی با اشاره به اینکه جلسات خانگی قرآن در تقویت و تربیت نیروهای قرآنی در سطح روستاها، شهرها و استان‌ها، بسیار تأثیرگذار بوده است، تصریح کرد: در این جلسات علاوه بر آموزش قرآن و بحث‌های مرتبط با بخش تخصصی قرآن چون بیان فنون صوت، لحن و تجوید و...، آیات به منزله راهکارهای یک زندگی قرآنی چه برای بانوان و چه برای آقایان و چه برای جوان‌ها و چه برای مسن‌ها یا متناسب با قشرهای مختلف جامعه شرکت‌کننده در این جلسات، از سوی استاد جلسه یا روحانیون تبیین و تشریح می‌شد.
توپچی بیان کرد: تعامل و ارتباط افراد با یکدیگر از دیگر مواردی بود که طی این جلسات رخ می‌داد، زیرا اساس روابط‌ها مبتنی بر عشق، ارادت و علاقه افراد بود و هیچ عامل اجباری یا عامل سازمانی دخیل نبود، این تعامل و ارتباطی که میان افراد رخ می‌داد، موجب می‌شد تا نیروهای ضعیف‌تر تقویت شوند و مشکلات آنها حتی مشکلات اقتصادی، مادی و یا در حوزه کار، شغل و زندگی برطرف می‌شد. به عبارت دیگر برخی از اتفاقاتی که در این جلسات می‌افتاد، فراتر از یک جلسه ساده قرآنی بود. در این جلسات خانگی، شغل پیدا می‌شد. لذا در جلسات خانگی قرآن شاهد اتفاقات ارزنده و تأثیرگذاری بودیم که فراتر از شعار بود، چون ارتباط در جلسات، دائمی بود و به دلیل اینکه همدیگر را به صورت هفتگی یا در جلسات متعدد می‌دیدند، پیگیری می‌شد و به فراموشی سپرده نمی‌شد و شاهد اتفاقات خوب در این جلسات بودیم.
کاهش جلسات خانگی قرآن
این مدرس قرآن کشور درباره کاهش و یا کم‌رونقی جلسات قرآن در حال حاضر و علل آن، اظهار کرد: البته باید یقیناً این را قبول کنیم که این جلسات در حال حاضر کاهش پیدا کرده است. البته نه نسبت به پیش از انقلاب چون در آن زمان جلسات خیلی محدود بود. توقع ما پس از پیروزی انقلاب اسلامی به ویژه در دهه شصت، موجب شد که این جلسات تعدادشان بیشتر و بر رونق آنها نیز افزوده شود. منتها امروزه تعداد این جلسات کم شده است.
وی درباره چرایی رونق جلسات قرآن در دهه 60، بیان کرد: معتقدم پس از پیروزی انقلاب اسلامی و درک ضرورت اهمیت قرآن برای زندگی و فضایی که در آن مقطع بود و عوامل تأثیرگذاری که متأسفانه وجود دارد، چون فضای مجازی و ... نبود یا بسیار کمرنگ بود، جوانان به جلسات خانگی قرآن تمایل پیدا می‌کردند. نکته دیگر هم این است که الگوهایی که در آن مقطع می‌دیدیم و با آنها زندگی می‌کردیم، به ما انگیزه بیشتری برای حضور در این محافل و جلسات قرآن می‌داد.
توپچی تصریح کرد: از سوی دیگر امروزه، گسترده شدن شهرها، نیز دلیل دیگر بر کمی این جلسات خانگی است. در گذشته مثلاً در دهه 60 حتی پیش از پیروزی انقلاب، پیوند محلات جدی‌تر از امروز بود. علی رغم اینکه امروز تلاش می‌شود تا هویت‌های محله‌ای احیا شود، اما در آن مقطع زمانی هویت محله، حول آدم‌ها بود، در آن زمان خیلی‌ها بچه همان منطقه، محله، کوچه، خیابان بودند و همان جا زندگی می‌کردند، چیزی که امروزه شاهد آن نیستیم، امروزه شما خیلی از دوستان را که می‌بینید، متعلق به جایی نیستند که 40 سال پیش آنجا زندگی می‌کردند همه پراکنده شدند و به تبع آن مقداری نیز روابط کمرنگ شد.
وی ادامه داد: یکی دیگر از عوامل کاهش این بود که امروزه انگیزه‌ها به دلایل مختلف کم شده است و احساس می‌شود که مثلاً نیازی به این گونه جلسات نیست. فرد از فضای مجازی و یا مؤسسات قرآنی استفاده می‌کند و حال آنکه واقع امر این است که مثل جلسات خانگی قرآن تأثیرگذار نداریم. این حرفم به معنای فعالیت مؤسسات نیست، مؤسسات بخشی از نیازهای مردم را پاسخ می‌دهند و جای خودش ارزشمند است و باید به آنها کمک شود و مورد حمایت قرار گیرند، اما این دو نباید جای همدیگر بنشینند، چون حس، حال و فضایی که در جلسات خانگی قرآنی وجود داشته و دارد، مقداری با فضای مؤسسات قرآنی متفاوت است. همچنین در جلسات خانگی قرآن، همان طور که اشاره شد، اتفاقات متعددی می‌افتاد که امروزه کمرنگ شده است.
توپچی بیان کرد: البته اخیراً دیدم که در گروه‌های مختلف سنی مخصوصاً افرادی که سن آنها بالای 50 سال است و پیشینه‌ای از این جلسات قرآنی دارند، کم‌کم این جلسات را احیا می‌کنند. این خیلی خوب است و امیدواریم که سازمان‌ها و نهادها از این موضوع حمایت کنند.
رئیس فرهنگسرای قرآنی اضافه کرد: نکته دیگری که در بحث دلایل کاهش می‌توان بیان کرد این است که خیلی از این جلسات حمایت نمی‌کنیم. خاطرم هست در مقطعی دوستان، جلسات قرآنی خانگی را به مردم معرفی می‌کردند و از سوی دیگر دستگاه‌ها پس از دریافت جزئیات آن که چه ساعتی است و کجا برگزار می‌شود، آن جلسات را حمایت می‌کردند.
وی با ابراز گلایه از اینکه متأسفانه مسابقات سراج که ویژه شرکت‌کنندگان جلسات خانگی قرآن بود، دو سه سالی است با وقفه روبه‌رو شده است، گفت: چرا از برگزاری این مسابقات حمایت نشد؟ در حالی که این مسابقات زمینه‌ای برای تشویق و ایجاد انگیزه قرآن‌آموزان شرکت‌کننده این جلسات قرآنی بود.
درباره جلسات قرآن مساجد برنامه‌ای مدون نداشته‌ایم
توپچی در پاسخ به این سؤال که چه میزان مساجد و هیئت امنای آن در برگزاری این جلسات خانگی نقش مؤثر دارند، بیان کرد: مساجد و هیئت امنا و ائمه جماعات برای تقویت بنیه جلسات خانگی یا جلسات قرآن مساجد نقش بسیار مهمی داشته‌اند که متأسفانه به آن کمتر توجه می‌شود. در حال حاضر برخی از مناطق ما اصلاً جلسه قرآن در مسجد ندارند یا اگر جلسه قرآنی وجود دارد، جلسه خیلی توانمندی نیست، مثلاً عده‌ای می‌آیند که سنی از آنها گذشته و یک صفحه یا چند آیه قرآن را می‌خوانند و می‌روند.
وی با اشاره به اینکه متأسفانه درباره جلسات قرآن مساجد، برنامه‌ای را به صورت مدون اجرا نکرده‌ایم، تصریح کرد: زیرا هیئت امنای مساجد آن طور که باید و شاید حمایت نمی‌کنند، جلسات قرآن مساجد نیازمند تقویت هستند، مثلاً فرض کنید یک برنامه در مسجد رخ می‌دهد، هیئت امنا تصمیم می‌گیرند تا جلسه قرآن تعطیل شود. در دهه اول محرم چرا جلسات قرآن مساجد را تعطیل می‌کنند؟ یا در نظر دارند مراسم جشنی برپا کنند، باز جلسه قرآن را تعطیل می‌کنند. لذا هنگامی که به استمرار یک جلسه خلل وارد می‌شود و وقفه‌ای در برپایی آن ایجاد می‌شود، ضعیف می‌شود. بنابراین اعطای جوایز، برگزاری مسابقات مسجد هر شش ماه یک بار از جمله عواملی است که زمینه رشد و شکوفایی را فراهم می‌کند. در گذشته چون اینها را انجام می‌دادیم، شاهد رشد و شکوفایی جلسات قرآن بودیم، به گونه‌ای که هر مسجد هر شش ماه یکبار برای جلسه قرآن خودش و یا هم مسجدی‌ها مسابقه می‌گذاشت یا میهمان ویژه دعوت می‌کرد که اینها در ایجاد انگیزه خیلی مهم بود.
رئیس فرهنگسرای قرآن در پاسخ به این سؤال که آیا راهکارهای دیگری نیز مد نظر است تا حمایت دولت و نهادهای قرآنی را از این جلسات قرآنی شاهد باشیم؟ افزود: سازمان‌ها و نهادها، قاریان مراسم و محافلشان را از میان قاریان جلسات قرآن انتخاب کنند، چرا باید همیشه شاهد تلاوت قاریان رتبه‌دار بین‌المللی و یا ممتاز کشور در مراسم‌ها باشیم. هنگامی که از این قاریان و حافظان دعوت می‌شود، زمینه‌ای برای تشویق و ترغیب آنها فراهم می‌شود و قرآن‌آموزان انگیزه می‌گیرند.
چرا جامعه قرآنی همت نمی‌کند تا از نوجوان‌ها و جوانان نیز دعوت شود
وی با انتقاد از جامعه قرآنی، اظهار کرد: چرا جامعه قرآنی همت نمی‌کند تا از نوجوان‌ها و جوانان قاری و یا آنهایی که عناوین بین‌المللی و ممتاز ندارند استفاده شود؟ چرا نیروهای قرآنی از سوی هر نهاد و دستگاه، برای اجرا دعوت می‌شوند، می‌روند؟ اگر آنها پیشنهاد دهند که از نیروهای جوان‌تر دعوت کنید یا از شاگردان خوب خودشان معرفی کنند، آن هنگام است که توانایی اینها نشان داده می‌شود. این قاری نوجوان و جوان باید عرصه‌ای برای ارائه خود داشته باشد تا بتواند مثل شمای استاد تلاوت کند و مثل شمای استاد شود، اگر مادام بخواهند اساتید و پیشکسوتان قرآنی یا قاریان بین‌المللی و ممتاز کشور حضور داشته باشند، فرداروزی پشتمان خالی می‌شود و بانک نیروها به ته کشیده می‌شود در کشتی، والیبال و دیگر ورزش‌ها به سمت شناسایی استعدادها و اردوها و برنامه‌های ویژه برای رده‌های پایین هستند تا آنها تقویت شوند.
رئیس فرهنگسرای قرآن درباره مدل‌های حمایتی جلسات قرآن در زمینه نیازهای آن مثل تبلیغات، اطلاع‌رسانی، محتوای محصولات آموزشی و یا حمایت از نظر ارکان جلسات، بیان کرد: بحث اطلاع‌رسانی از جلسات قرآن خیلی مهم است، چنانکه در پایگاه اطلاع‌رسانی فرهنگسرای قرآن این کار را انجام داده‌ایم. این کار باید از سوی همه سازمان‌ها انجام شود. همه سازمان‌ها تلاش کنند مثلاً در ماه مبارک رمضان در روزنامه‌ها و یا پایگاه‌های اطلاع‌رسانی یک صفحه از نشانی جلسات قرآن داده شود مثلا در منطقه پنج، فلان تعداد جلسه قرآن برگزار می‌شود و یا در منطقه سه این تعداد جلسه قرآن برگزار می‌شود.
وی با اشاره به عدم اجرای طرح «شمیم وحی» از سوی شهرداری تهران که در راستای تقویت جلسات قرآن، پشتیبانی از اساتید قرآن بود و امسال انجام نشد، اظهار کرد: حتماً نباید قرآن و رحل قرآن به استاد جلسه قرآن داد، چه می‌شود جوایز این جلسات قرآن از سوی سازمان‌ها و نهادها تأمین شود یا فضاهای آموزشی یا فضاهای مجازی و کانال‌های مختلف برای آموزش قرآن راه بیفتد. اما از همه چیز مهم‌تر همان تأمین مالی است.
برگزاری اردوهای آموزشی و نخبه‌پروری در حمایت از جلسات
این مدرس و پیشکسوت قرآنی کشورمان ادامه داد: برگزاری اردوهای آموزشی و نخبه‌پروری، پرورش استعدادها، راهکاری در حمایت از جلسات قرآن است، مثلاً فرض کنید در شهر تهران 200 جلسه را شناسایی کنند و بگویند برای این مقاطع سنی در این جلسه در نظر داریم، اردو برگزار کنیم، چنانکه من برای جلسه قرآن خودم در اکباتان، دو بار با هزینه خیّران، برنامه اردو برگزار کردم. حتی برنامه برای نخبه‌های جلسه قرآن داشته باشند و از سوی دیگر برنامه و کلاس‌های بازآموزی برای اساتید جلسات بگذارند که اینها تأثیرگذار است.
وی در پاسخ به این سؤال که در عصر حاضر آیا می‌توان از بهره‌گیری فضای مجازی برای آموزش قرآن و برگزاری جلسات قرآن اجتناب کرد؟ بیان کرد: برگزاری جلسات قرآن چهره به چهره و همچنین به صورت مجازی هر کدام تأثیر خودش را دارد. نباید این دو جای یکدیگر نشسته شود این کانال‌ها و اپلیکیشن‌ها کمک‌کننده است، اما باید ابتدا اساس یک چیز درست شود و سپس به حواشی آن پرداخته شود.
توپچی اضافه کرد: در حال حاضر افرادی که در این جلسات قرآن شرکت می‌کنند، باید انگیزه داشته باشند، چیزی که امروزه برای حضور آنها در کلاس‌ها کم شده است، اولین کاری که باید انجام دهیم، این است که انگیزه‌های بچه‌ها را تقویت کنیم. هر کدام از این دو جلسات چهره به چهره قرآن و جلسات مجازی آموزش قرآن، جای خودشان را دارد. اینها مثل متن و حاشیه می‌ماند. جلسات چهره به چهره، موجب ارتباط و تعامل بیشتر و از سوی دیگر انتقال دادن احساس‌ها به یکدیگر است که اتفاق بسیار خوبی است، اما در کنار اینها استاد جلسه توصیه می‌کند که شاگردان و قرآن‌آموزان از فضای مجازی نیز بهره‌مند شوند، اما مهم است که اینها نباید جای یکدیگر بنشیند.
برگزاری محافل قرآنی ویژه اصناف
رئیس فرهنگسرای قرآن درباره راه‌اندازی محافل برای اصناف مثل دانش‌آموزان قرآنی یا هر صنفی دیگر و اینکه آیا شدنی است یا خیر؟ اظهار کرد: بله شدنی است. من مقطعی یک جلسه قرآن را در خوابگاه دانشجویان پزشکی یکی از دانشگاه‌های تهران راه‌اندازی کردم و همان حس و حال جلسه هفتگی را داشت. مدیر این جلسه خود دانشجویان بودند و من هم به عنوان استاد این جلسه می‌رفتم و حتی برای دانشجویان بانو نیز این کار انجام شد که استقبال شد. همچنین آموزش و پرورش جلسه قرآن ویژه دانش‌آموزان راه‌اندازی کند نه اینکه کلاس باشد چون دانش‌آموزان زیاد از فضای کلاس خوششان نمی‌آید. همچنین دیگر اصناف می‌توانند، نسبت به این امر اقدام کنند.
سمیرا انصاری
انتهای پیام
