آسیب‌شناسی عدم توفیق نمایندگان چهارمحال‌وبختیاری در مسابقات سراسری قرآن کریم

بیش از چهار دهه از برگزاری مسابقات سراسری قرآن کریم جمهوری اسلامی ایران می‌گذرد، در شیوه‌نامه برگزاری این مسابقات که هر ساله در آستانه آغاز این رقابت‌ها از سوی سازمان اوقاف و امور خیریه کشور منتشر می‌شود «فراهم آوردن زمینه‌ای جهت انس بیش از پیش با این مصحف شریف و انسان‌ساز و نهادینه کردن مفاهیم تعالی‌بخش آن» ذیل اهداف برگزاری این مسابقات آمده است.

در کنار این اهداف، به اذعان بسیاری از کارشناسان قرآنی، «مسابقه قرآنی» اگر با آموزش همراه باشد، می‌تواند خروجی مبارکی چون پرورش نخبه قرآنی را نیز داشته باشد که با توجه به تأکید مقام معظم رهبری مبنی بر تربیت 20 میلیون حافظ قرآن کریم و نیز مباحث ایشان در خصوص «قهرمان‌پروری»، ضرورت توجه به این هدف به خوبی نمایان می‌شود.

البته ذکر این نکته ضروری است که افرادی که تنها شرکت در مسابقه و کسب مقام را هدف قرار می‌دهند، ممکن است این تصور اشتباه را نیز داشته باشند که در صورت عدم کسب رتبه برتر در مسابقات، یک قاری یا حافظ معمولی به شمار می‌روند و دیگر نخواهند توانست پیشرفتی در عرصه قرآن حاصل کنند.

با نگاهی به آمار حضور نمایندگان چهارمحال‌وبختیاری در مرحله کشوری مسابقات سراسری قرآن کریم در سال‌های گذشته، ضعف متسابقان در کسب رتبه‌های برتر کشوری آشکار می‌شود به گونه‌ای که در سه سال منتهی به امسال، بهترین رتبه کسب شده توسط این افراد یک رتبه دوم کشوری در دعاخوانی در سال 96 و یک رتبه دوم کشوری در رشته 10 جزء قرآن کریم در بخش خواهران در سال 95 بوده است.

محسن تقی‌پور، رئیس اداره امور قرآنی تبلیغات اسلامی چهارمحال و بختیاری در گفت‌‎وگو با ایکنا از چهارمحال و بختیاری، در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه آیا شاهد افت در تعداد متسابقان مسابقات سراسری اوقاف هستیم یا خیر، اظهار کرد: البته تعداد شرکت‌کنندگان هر ساله شاهد رشد 10 درصدی است اما این پیشرفت اندک است که باید علت‌یابی شود.

وی با اشاره به نظرخواهی از برخی متسابقان در خصوص علل عدم کسب رتبه‌های برتر کشوری نمایندگان استان در این مسابقات و با نقل پاسخ برخی از آن‌ها، گفت: یکی از افراد معتقد بود که بنا نیست تمام افرادی که در مؤسسات و مراکز آموزشی مشغول فراگیری قرآن هستند در مسابقات نیز شرکت و رتبه کسب کنند، به بیان دیگر مسابقه نباید هدف قرار بگیرد بلکه وسیله‌ای برای فراگیری و ترویج قرآن باشد.

تقی‌پور با اشاره به پاسخ یکی دیگر از پرسش‌شوندگان، بیان کرد: جوایزی که ادارات فرهنگی استان به عنوان مجریان این مسابقات به برگزیدگان اختصاص می‌دهند گاهی با چند ماه تأخیر به آنان اهدا می‌شود و همین عدم توجه و حمایت، دلسردی برخی افراد را به دنبال دارد.

وی با بیان اینکه متسابقان برگزیده استانی پیش از ورود به مسابقات کشوری نیازمند گذراندن دوره‌های آموزشی هستند، تأکید کرد: برای آماده‌سازی این افراد باید هزینه صرف و کارگاه‌های آموزشی برپا شود تا موقع حضورشان در مسابقات کشوری که از سطح بسیار بالایی برخوردار است، شاهد نتایج خوبی باشیم حال آنکه این افراد با اتکا به توانایی و استعداد شخصی‌شان و بدون تمرین و آموزش به مسابقات کشوری اعزام می‌شوند.

راهکارهای افزایش بازدهی مسابقات

تقی‌پور بیان کرد: برای برگزاری یک مسابقه فاخر استانی تعامل و همکاری همه دستگاه‌های متولی لازم است و این پیشنهاد به نماینده ولی‌فقیه در استان نیز ارائه شد که نهادهایی نظیر اداره تبلیغات و اداره ارشاد اسلامی، اداره اوقاف و امور خیریه و سایر ادارات استان، با صرف هزینه و هم‌افزایی و تعامل خوب، مسابقات استانی را به شیوه متمرکز برگزار کنند.

رئیس اداره امور قرآنی تبلیغات اسلامی استان با بیان اینکه این اداره مسئول ساماندهی و نظارت بر مؤسسات قرآنی است، ادامه داد: گاه این ایراد گرفته می‌شود که ضعف در آموزش منجر به خروجی و عملکرد ضعیف در مسابقات می‌شود، البته منکر برخی ضعف‌ها نیستیم اما اگر کسانی مانند آقایان عیسی خورشیدی یا سجاد براتی در سطح کشور و بین‌الملل می‌درخشند، این موفقیت‌ها به دلیل تمرین و تلاش و توانایی خودشان کسب شده است.

وی ادامه داد: این افراد علاوه بر برخورداری از استعداد خوب، به صورت خودجوش و با صرف هزینه شخصی از آموزش‌های تخصصی اساتید بزرگ کشور بهره‌مند و خوشبختانه حائز رتبه‌های خوب می‌شوند.

تقی‌پور در خصوص برگزاری دوره‌های تخصصی تربیت داور، تجوید، روخوانی و روانخوانی و صوت و لحن در استان، بیان کرد: در سال‌های اخیر دوره‌های تخصصی متعددی در استان برگزار شده اما متأسفانه این دوره‌ها با اقبال خوبی از سوی حافظان و قاریان استان، علی‌رغم دعوت آنان به این کلاس‌ها، مواجه نشده‌اند.

وی با بیان اینکه فعالیت‌های قرآنی خوبی را در برخی شهرهای بزرگ و به ویژه در مساجدشان شاهدیم، اضافه کرد: در برخی شهرهای کشور جلسات فاخر و تخصصی صوت و لحن یا سایر مباحث قرآنی با حضور تمام قرآنیان برگزار می‌شود و جای چنین جلساتی در استان ما خالی است.

تقی‌پور تصریح کرد: اساتید قرآنی استان باید دغدغه‌مند باشند و اگر هم به دلیل نبود اعتبارات قرآنیِ نهادهای متولی، حمایتی نمی‌بینند، به صورت خودجوش حافظان و قاریان جوان را در مساجد گرد هم آوردند و با گوش سپردن به تلاوت آن‌ها نقاط ضعف و قوتشان را گوشزد کنند.

رئیس اداره امور قرآنی تبلیغات اسلامی استان راهکار بعدی را دعوت از اساتید بزرگ قرآنی به استان برشمرد و افزود: یک ماه پیش از آغاز مسابقات می‌توان با دعوت از اساتید برجسته و داوران مسابقات، جلسه‌ای را برای متسابقان ترتیب داد تا نظر اساتید در خصوص نقاط ضعف و قوت این افراد به آن‌ها بیان شود که این اقدام در افزایش اعتماد به نفس متسابقان بسیار راهگشا خواهد بود.

وی با بیان اینکه عدم اعتماد به نفس برخی نمایندگان استان در مسابقات کشوری حاصل عدم تسلط آن‌ها به مباحث نوین و به‌روز قرآنی است، بیان کرد: معمولاً سطح مسابقات کشوری از سطح متسابقان جلوتر است و لازمه رساندن سطح آنان به سطح مسابقات ارائه آموزش‌های نوین با دعوت از اساتید مطرح کشوری و یا تربیت مربیان آشنا به مباحث روز است.

تقی‌پور در پایان تأکید کرد: اداره امور قرآنی از یک سال گذشته در زمینه آموزش‌ها و برپایی کارگاه‌های تخصصی به صورت جدی وارد کار شده است و برگزاری دوره تخصصی قرائت سطح 6 با دعوت از قاریان و مرتلان برتر استان، در دستور کار قرار دارد.

در ادامه، علی اسماعیلی وردنجانی، قاری ممتاز چهارمحال‌وبختیاری و چهره برتر قرآنی کشور در سال 95، در گفت‌وگو با ایکنا از چهارمحال‌وبختیاری، با بیان اینکه آیين‌نامه‌های مسابقات قرآن حاصل مطالعه، تجربه و پژوهش‌های اساتيد و كارشناسان قرآنی كشور بوده و از استانداردهاي لازم برای برقراری عدالت برای تمام متسابقان برخوردار است، اظهار کرد: این آیین‌نامه در مراحل استانی و کشوری يكسان است مگر در موارد جزیی كه تفاوت‌هایی مشاهده می‌شود.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا دست به دست شدن رتبه‌های برتر مسابقات میان افراد مشخص سبب بی‌انگیزگی و درنتیجه افت تعداد شرکت‌کنندگان می‌شود یا خیر، تصریح کرد: برعکس، حضور رتبه‌های برتر دوره‌های گذشته سبب تقويت كيفی مسابقات و نيز ترغيب ديگر متسابقان جهت تمرين و تلاش بيشتر و در نهايت منجر به ارتقای سطح كيفي قاريان و حافظان خواهد شد.

علل افت تعداد شرکت‌کنندگان

اسماعیلی با برشمردن برخی دلایل افت تعداد شرکت‌کنندگان در مسابقات سراسری اوقاف و امور خیریه، گفت: نبود تبليغات گسترده، عدم برنامه‌ريزی صحيح دستگاه‌های متولی برگزاري مسابقات و نيز عدم ايجاد فضای قرآنی برای مسابقات می‌توانند چند مورد از دلایل این اتفاق باشند.

وی با اشاره به برخی عوامل رشد و اعتلاي سواد قرآنی برگزیدگان استان جهت حضور خوب در مسابقات کشوری، گفت: راه‌اندازي جلسات تخصصی و سنتی آموزش قرآن، بهره‌گیری مؤسسات قرآنی از اساتيد زبده، افزايش تعداد محافل قرآنی در سطح استان، ارزش و اهميت قائل شدن به قاريان و حافظان استانی و استفاده از آن‌ها در محافل قرآنی، تشكيل جلسات هفتگي نقد و بررسیِ قرائت یا حفظ قاريان و حافظان و تجلیل آن‌ها، حضور مسئولان در جلسات آموزش قرآن جهت ترغيب قاريان از جمله این عوامل هستند.

لزوم برگزاری دوره‌های آموزشی تخصصی

پیشکسوت قرآنی در استان تأکید کرد: برای موفقيت راه‌یافتگان به مراحل بالاتر، لازم است دوره‌های آموزشی در سطح عالی و با حضور اساتيد مجرب برگزار شود چرا که وقتی برای راه‌یافتگان به مرحله کشوری مسابقات قرآن هيچ دوره آموزشی تخصصی وجود ندارد يا اگر دوره‌ای هست توسط افراد غيرمتخصص ارائه می‌شود، نمی‌توان انتظار موفقیت از آن‌ها داشت.

اسماعیلی با بیان اینکه برنامه‌های قرآنی باید فنی‌تر دنبال شود، گفت: ما از حیث تئوری خیلی حرف برای گفتن داریم اما باید در حوزه عملی و تخصصی فعالیت کنیم، با همدلی می‌توانیم به مدارج عالیه قرآنی دست یابیم و یکی از را‌هکارها، بهره بردن متسابقان از محضر اساتید قرآنی است.

این قاری ممتاز استانی با اشاره به حوزه تخصص خود، بیان کرد: قاریان ما مجالی برای نمایش و بروز هنر خود ندارند، باید فرصتی فراهم شود که قاری در حضور افراد باسواد قرآنی و اساتید متخصص صوت و لحن تلاوت کند چرا که تلاوت برای افراد عام رشد علمی قاری را به دنبال ندارد، بلکه قرائت برای خواص و نخبگان باعث ظهور استعداد و پی بردن به نقاط ضعف و قوت می‌شود.

وی در پایان با نام بردن از برخی عوامل دخیل دیگر در عدم کسب توفیق متسابقان استان در مسابقات کشوری، گفت: عدم حمایت مادی و معنوی شایسته مسئولان و متولیان قرآنی استان از افراد حائز رتبه‌های کشوری، عدم استفاده از تجربه افراد حائز رتبه‌های برتر کشوری در سال‌های گذشته، واگذاری امور قرآنی نهادها به افراد غیر متخصص، نبود فضای رقابتی و مهجور بودن چهره‌های برتر قرآنی در جامعه، عدم هماهنگی دستگاه‌های متولی قرآنی و موازی‌کاری‌ها، بها ندادن به قاریان و حافظان بومی و به تبع آن، دعوت از قاریان و حافظان خارج استان برای برپایی محافل قرآنی، از جمله این عوامل هستند.

با جمع‌بندی نظرات کارشناسان و متسابقان می‌توان عوامل بسیاری را در عدم توفیق نمایندگان چهارمحال و بختیاری در مسابقات سراسری قرآن کریم برشمرد که عدم خودباوری و اعتمادبه‌نفس برخی نمایندگان استان در هنگام حضور در مراحل بالاتر و نیز بی‌انگیزگی آنان، نبود جلسات دایمی آموزش قرآن در سطح استان به ویژه با حضور اساتید برتر، نبود فضای رقابتی و نبود چهره‌های شاخص و جدید قرآنی در استان و ده‌ها مورد دیگر که جای پرداختن به آن‌ها وجود دارد.

به نظر می‌رسد با توجه به نقش مهمی که برگزاری مسابقات قرآنی در جهت بسط و نشر فضای قرآنی در جامعه و نیز تربیت نخبگان قرآنی دارند، توجه به مسائل و مباحث مربوط به برگزاری مسابقات قرآن کریم در استان و نیز ارتقای دانش، توانمندی و مهارت نمایندگان استان به ویژه در مراحل بالاتر این مسابقات، لازم و ضروری باشد. 

گزارش از: خدیجه نادری‌بِنی