عالی‌ترین مرتبه روزه را اوحدی از انسان‌ها تحصیل می‌کنند/ ملکه پارسایی با روزه حاصل می‌شود
گروه اندیشه ــ یک عضو هیئت علمی دانشگاه با اشاره به فلسفه روزه بیان کرد: با توجه به آیات قرآن کریم فلسفه اصلی روزه رسیدن به مقام متقین است که البته روزه نیز مراحلی دارد که مرتبه خاص‌الخاص آن را اوحدی از انسان‌ها می‌توانند تحصیل کنند.
عباس تقویان، عضو هیئت علمی گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه امام صادق(ع)، در گفت‌وگو با ایکنا؛ به ارائه توضیحاتی در زمینه فلسفه روزه گرفتن در ماه مبارک رمضان پرداخت و بیان کرد: اگر بخواهیم در مورد فلسفه روزه بحث کنیم، طبیعتاً باید از بیان قرآن استفاد کنیم. در سوره بقره آیه معروفی وجود دارد که خداوند می‌فرماید: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ». این آیه به صراحت بر غایت و فلسفه روزه دلالت دارد که فرمود: «لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ». لذا روزه باید انسان را به مقام تقوا برساند و ملکه تقوا را در انسان ایجاد کند.
وی در ادامه افزود: ارتباطی که بین روزه و تقوا وجود دارد نیز قابل تأمل و تدبر است. از آنجایی که جنس روزه ترک کردن و امساک از امور طبیعی و روحی و معنوی است، طبیعتاً خودبه‌خود متضمن و مستلزم پرهیز و تقوای درونی است؛ یعنی کسی که به این سلوک عمل می‌کند که شکل ساده‌اش نخوردن و نیاشامیدن است و شکل معنوی‌اش نیز پرهیز جوارح از گناهان و همین طور دور شدن افکار و اندیشه‌های ناروا و ناصواب از ذهن انسان است که می‌تواند به تقوا دست پیدا کند.
روزه چه مراتبی دارد؟
این عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) تصریح کرد: در روایات ما روزه را به چند مرتبه تقسیم کرده‌اند؛ روزه عام که نخوردن و نیاشامیدن است. روزه خاص که اجتناب از محرمات و پرهیز دادن اعضا و جوارح از ورود در گناهان و منطقه‌های ممنوعه الهی است و سومین مرتبه نیز روزه خاص‌الخاص است که اوحدی از انسان‌ها به آن نائل می‌شوند. در این مرتبه نظارت و کنترل مستمر بر افکار و اندیشه‌هاست و انسان فکر خود را نیز خالی از افکار پلید شیطانی می‌کند و فکر او در مسیر توجه به خداوند است.
تقویان در ادامه بیان کرد: این مراحل مختلف روزه، اعم از روزه عام و خاص و خاص‌الخاص، ناظر به ایجاد نوعی پرهیز درونی است که می‌تواند انسان را به این مقام برساند. بنابراین «لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ»، غایت روزه‌داری را بیان می‌کند و می‌خواهد انسان را از طریق این امساک‌ها، به یک عادت و سبک و مشی درونی و بیرونی، که پرهیز از گناهان است، دعوت کند و این عین تقواست. تقوا در لغت از ماده وقایه و وقایه به معنای سپری است که انسان را از ورود در غرق‌گاه‌های الهی و منطقه‌های ممنوعه منع می‌کند.
ملکه کنترل نفس با روزه حاصل می‌شود
این عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) در پاسخ به این پرسش که از کجا باید بفهمیم که به مقام متقین رسیده‌ایم، تصریح کرد: تقوا مفهوم بسیار عام و گسترده‌ای در قرآن دارد و به این معناست که در حقیقت بنده یک روحیه و حالت درونی در خود ایجاد کند که اساساً اطراف معاصی و گناهان نچرخد و نزدیک به محرمات الهی نشود. طبیعتاً با روش‌های مختلفی نیز می‌شود این کار را انجام داد و یکی از بهترین روش‌ها برای ایجاد ملکه کنترل نفس و کشیک نفس کشیدن، مسئله روزه است.
وی در ادامه افزود: طبیعتاً زمینه سخن در مورد روزه و ربط روزه و تقواست، والا اگر یک نگاه اجمالی در قرآن داشته باشید، ملاحظه می‌کنید که در کمتر سوره‌ای است که از تقوا صحبت نشده باشد و این مسئله به این معناست که اصولاً عموم عبادات، طاعات و تشریعات الهی، اعم از امرها و نهی‌های الهی، هدفش این است که انسان را به این مرتبه و مرحله برساند؛ یعنی مرحله‌ای که انسان این حالت در او به صورت ملکه و به صورت یک خلق ثابت درونی درآمده است.
این عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) تصریح کرد: انسان به محض اینکه با یک امر مخالف رضای حق رو‌برو می‌شود، از آن امر روی گردان شود و به محض اینکه احساس می‌کند انجام کاری مورد توجه خداست، به انجام آن مباردرت می‌ورزد. این حالتی درونی و روحیه‌ای است که به لحاظ روانشناسی نیز این طور است که انسان در برابر خوبی حالت اشتیاق و کنش‌گری دارد و در مقابل بدی باید حالت انزجار داشته باشد. چه اینکه در امور شرعی و امر و نهی الهی نیز همین طور است.
وی در ادامه بیان کرد: امر الهی یعنی موضوعاتی که می‌تواند با سعادت انسان در ارتباط باشد و انسان به آن‌ها علم و آگاهی پیدا کند و بعد از علم و آگاهی برای انجام آن‌ها انگیزه و داعی پیدا کند و آن‌ها را انجام دهد. طبیعتاً وقتی تصور درستی از اوامر الهی داشته باشیم و بدانیم خداوند بیهوده ما را به چیزی امر نمی‌کند، این انگیزه نیز در ما ایجاد می‌شود که آن کار را انجام دهیم و در نواهی هم همین طور است و باید متوجه باشیم که خدای حکیم و عالم و دلسوز در برابر بندگان آن‌ها را از هیچ چیزی نهی نمی‌کند، مگر اینکه آن مطلب درباره سعادت و شقاوت انسان است.
این عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) تصریح کرد: این آگاهی و خودآگاهی درباره اوامر و نواهی و همچنین ورود در دایره امر و نهی الهی که مأمور به را انجام دهیم و منهی‌عنه را ترک کنیم، این حالت اگر در ما ایجاد شود، حالت تقواست. البته تقوا هم با نیت و آگاهی از امر و نهی الهی در ارتباط است و هم با عمل خارجی انسان مرتبط است و وقتی می‌گوییم تقوا هم جنبه نظری دارد که ما از امر و نهی الهی آگاهی پیدا کنیم و هم جنبه عملی و برون‌دادی دارد که از آنچه آگاهی پیدا کردیم عامل باشیم.
تقویان در ادامه و در پاسخ به این پرسش که نحوه مواجهه ما با قرآن در ماه مبارک رمضان باید چگونه باشد؟ بیان کرد: قرآن کریم مشتمل بر همه آن چیزی است که مورد رضای خداست. همین طور بیان‌کننده همه آن چیزی است که شریعت مقدس اسلام آورده است و البته مواجهه ما در ماه مبارک رمضان به خودیِ خود یک مقدار پُررنگ‌تر می‌شود. در طول سال البته موظفیم که مرتباً اعمال و کردار خود را با میزان قرآن بسنجیم، اما در ماه مبارک رمضان به دلیل اقتضای زمان و قداست آن ارتباط ما بیشتر می‌شود.
این عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) تصریح کرد: این ارتباط با قرآن هرچقدر قوی‌تر و پررنگ‌تر شود، هدفی که در مورد حضور تقوا در انسان عرض کردم نیز محقق‌تر می‌شود و طبیعتاً مواجهه ما در ماه رمضان هم مواجهه تلاوتی و قرائتی و هم مواجهه عملی و فعلی است. خوشبختانه در این ماه، مردم و ملت ما ارتباط مستقیم و نزدیکی با قرآن دارند و این جلسات متعددی که در ماه مبارک برگزار می‌شود و در آن‌ها قرآن کریم مکرراً تلاوت می‌شود، طبیعتاً باعث ایجاد موج و حرکت عمومی در جامعه می‌شود که توجه را به سمت قرآن جلب می‌کند، اما مهم‌تر از این بحث ظاهری در تلاوت، مسئله عمل به آموزه‌های قرآن است.
باید آموزه‌های قرآن را باور و بدان‌ها عمل کرد
وی در ادامه افزود: ماه مبارک رمضان باید سکوی پرتابی شود تا اصل توجه ما به قرآن بیشتر شود و به آنچه قرآن کریم از ما خواسته است و آموزه‌های عملی آن جامه عمل بپوشیم؛ یعنی باید به سمت عمل به قرآن پیش برویم و این مسئله نیز مستلزم این است که در مرحله اول قرآن را بفهمیم و در مسیر عمل به آنچه فهمیدیم قرار گیریم. نکته‌ای که می‌توانم بگویم این است که طبیعتاً علم به چیزی، خودبه‌خود منجر به عمل به آن چیز نمی‌شود و باید سعی کنیم که علم را تبدیل به باور کنیم. قرآن می‌خواهد از ما انسانی معتقد و باورمند بسازد، یعنی اگر باورمان شد که وعده‌های خداوند حق است، طبیعتاً در عمل به آن نیز تردید نخواهیم کرد. اگر «أَلَا إِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ»، «وَ لَیَنصُرَنَّ اللهُ مَن یَنصُرُه» و «وَلَا تَرْکَنُوا إِلَى الَّذِینَ ظَلَمُوا فَتَمَسَّکُمُ النَّارُ وَمَا لَکُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ مِنْ أَوْلِیَاءَ ثُمَّ لَا تُنْصَرُونَ» را باور کنیم، می‌توانیم این‌ها را به صورت یک اعتقاد درونی، که وعده‌ها و وعید‌های الهی است، درآوریم و به آن‌ها عمل کنیم.
این عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق (ع) در انتهای سخنان خود بیان کرد: امروز بیشترین نیاز را به عمل به مضامین آیات قرآن داریم، اما متأسفانه مسلمانان و کسانی که در جهان امروز اسلام و در کشور‌های مدعی اسلام هستند، به ظاهر تظاهر به قبول قرآن می‌کنند، اما در عمل مشکل دارند و اگر جهان اسلام آیه به «وَلَا تَرْکَنُوا إِلَى الَّذِینَ ظَلَمُوا فَتَمَسَّکُمُ النَّارُ وَمَا لَکُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ مِنْ أَوْلِیَاءَ ثُمَّ لَا تُنْصَرُونَ» یقین و باور پیدا کند، به ظلم و ظالمان و ستمکاران تکیه نمی‌کنند. قرآن را لقلقه زبان داریم، اما در عمل مشکل داریم و به مضامین قرآن عمل نمی‌کنیم. قرآن فقط برای خواندن نیست، بلکه برای فهم و عمل است و ماه مبارک رمضان، فرصت بسیار مغتنمی است که به سمت درک مفاهیم بلند قرآن و عمل به این مفاهیم حرکت کنیم.
انتهای پیام
