نوباو‌ه‌گانمان در پی کار/ دوچرخه‌سواری؛ آرزوی کودک کار یتیم
گروه اجتماعی - فقر و محرومیت از شاخص‌ترین معضلات و ناهنجارترین دردها و آلام زندگی بشر است که به‌رغم پیشرفت و توسعه گسترده در زندگی بشری، میزان آن نه تنها کاسته نشده بلکه در حال افزایش است.
به گزارش ایکنا از لرستان، در مکتب مترقی اسلام از فقر تحت عنوان پدیده‌ای نامبارک یاد شده است. فقر و محرومیت از شاخص‌ترین معضلات و ناهنجارترین دردها و آلام زندگی بشر است که به‌رغم پیشرفت و توسعه گسترده در زندگی بشری، میزان آن نه تنها کاسته نشده بلکه در حال افزایش است.
از جهت دیگر چون فقر به تنهایی می‌تواند زمینه‌ساز انحرافات اجتماعی باشد به‌عنوان یکی‌از آسیب‌های اجتماعی مطرح است؛ چراکه فقر کج‌روی را افزایش داده و می‌تواند ریشه افزایش جرم و انحراف باشد. فقیر توان تأمین معاش زندگی را نداشته و درآمد او کفاف نیازهای روزانه را نمی‌دهد. از هنگام ایجاد نامساواتی‌های جوامع بشری، ثروت و سرمایه همواره به‌عنوان یکی‌از ملاک‌های رتبه‌بندی افراد و زمینه ظهور طبقات فقیر و ثروتمند یا به قول امروزی دهک‌های پایین و بالای جامعه شده است.
در قرآن‌کریم در زمینه فقرا و تهیدستان مطالب مختلفی بیان شده از جمله این‌که در آیه 60 سوره توبه در رابطه با لزوم تأمین نیاز فقرا آمده است: «إِنَّمَا الصَّدَقَاتُ لِلْفُقَرَاء وَالْمَسَاکِینِ وَالْعَامِلِینَ عَلَیْهَا وَالْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ وَفِی الرِّقَابِ وَالْغَارِمِینَ وَفِی سَبِیلِ اللّهِ وَابْنِ السَّبِیلِ فَرِیضَةً مِّنَ اللّهِ وَاللّهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ؛ صدقات تنها به تهیدستان و بینوایان و متصدیان [گردآورى و پخش] آن و کسانى‌که دل‌شان به‌دست آورده مىشود و در [راه آزادى] بردگان و وامداران و در راه خدا و به در راه مانده اختصاص دارد [این] به‌عنوان فریضه از جانب خداست و خدا داناى حکیم است».
اشتغال اجباری و کودکان کار
از دیگر تبعات و آسیب‌های فقر و محرومیت می‌توان به ترک تحصیل جبری و ظهور کودکان کار اشاره کرد. فقر اقتصادی مانعی جهت رشد تحصیلی ایجاد می‌کند که یکی‌از مهم‌ترین پیامدهای آن کارکردن کودکان در بیرون از خانه است، کم نیستند نوباوه‌گانی که بر اثر عدم تمکن مالی از رفتن به مدرسه بازمی‌مانند و به‌جای کسب علم به اجبار در پی کار هستند. عدم بضاعت مالی تعدادی از خانوارها و نیاز به نیروی کار کودک از ادله عمده اشتغال کودکان و بازماندن از تحصیل است. اشتغال اجباری از سر فقر که باعث افت تحصیلی و یا ترک تحصیل آن‌ها می‌شود.
بهنام فروتن، کارشناس جامعه‌شناسی در گفت‌وگو با ایکنا به جرم بودن به‌کارگیری کودکان برمبنای ماده ۷۹ قانون کار اشاره کرد و گفت: کارفرمایانی که از آن تخلف کنند، باید مورد پیگرد قانونی قرار گیرند.
وی نبود صنعت پویا و صنایع مادر را از دیگر عوامل افزایش کودکان کار و بازمانده از تحصیل برشمرد و افزود: در لرستان بیشتر از دیگر استان‌های دیگر با ورشکستگی کارخانه‌ها مواجه هستیم که نتیجه آن سیر صعودی افزایش خانواده‌های بیکار است که خود به افزایش آمار کودکان کار منتج می‌شود؛ چراکه زمینه تحصیل کودکان و فرزندان این قشر تقریباً غیر ممکن می‌شود؛ لذا باید چرخ صنعت را با بهره‌گیری از توان علمی نخبگان و شناخت ظرفیت‌های استانی، بومی و محلی به گردش درآورد. باید به این نکته توجه داشت که ریشه‌کن کردن فقر و محرومیت با بهره‌گیری از ظرفیت خیرین، وضع قوانین در مجلس شورای اسلامی و حمایت دولت از دهک‌های پایین جامعه با افزایش مستمری افراد تحت پوشش نهادهای حمایتی میسر است این در حالی‌است که مسئولان باید خود را مصمم به ریشه‌کن کردن آن کنند به امید آن‌که روز به روز شاهد کم شدن شکاف طبقاتی و رفع آلام نیازمندان توام با عزت نفس آنان باشیم.
دوچرخه‌سواری؛ آرزوی کودک کار یتیم
پشت چراغ قرمز چهارراه بیمارستان عشایر چند دقیقه‌ای با حمزه ۱۴ ساله، کودکی که در زیر نم‌نم باران با دستمال خیس شیشه جلویی ماشین‌هایی که پشت چراغ قرمز ایستاده بودند را پاک می‌کرد به گفت‌وگو نشستیم.
وی با صداقتی برخاسته از دوران کودکی، گفت: ما هر هفته در یکی‌از دو شیفت صبح و عصر در مدرسه هستیم و بعد از آن برای تامین معاش زندگی در چهارراه‌های اصلی شهر کار می‌کنیم یا با شیشه پاک‌کن شیشه جلوی ماشین‌ها را پاک می‌کنیم یا دستمال کاغذی و لنگ می‌فروشیم.
وی با اشاره به این‌که علاوه‌بر من، خواهر ۱۷ ساله‌ام هم در سر چهارراه‌ها کار می‌کند و مجبوریم مسیر ۷ کیلومتری تا منزل را با پای پیاده طی کنیم، به بیان خاطراتی از پدر مرحومش پرداخت و گفت: بعد از مرگ پدرم عرصه زندگی بر ما تنگ شد، پدرم کارگر ساختمانی بود که تابستان سال ۹۵ از داربست یک ساختمان هشت طبقه در منطقه شیرخوارگاه به پایین سقوط کرد و جان خود را از دست داد.
وی کمک‌های دولت را به اقشار ضعیف جامعه کم و ناکافی دانست و گفت: صفای زندگی من زمانی است که بتوانم تعطیلات سه ماه تابستان را سوار بر دوچرخه ۲۱ دنده مارک کوهستان باشم.
وجود ۶۸۵ کودک کار در استان
فاطمه‌زهرا توکلی، مدیرکل بهزیستی لرستان در خصوص فعالیت‌های انجام‌شده توسط سازمان بهزیستی لرستان در حوزه شناسایی و حمایت از کودکان کار به ایکنا، گفت: در حال حاضر ۶۸۵ کودک کار در استان شناسایی شده است.
وی از افزایش آمار کودکان کار در سطح استان ابراز نگرانی کرد و با اشاره به حمایت‌های نقدی و غیرنقدی به کودکان کار، افزود: در قالب طرحی با نام مهرانه کمک‌های بلاعوض به کودکان کار می‌شود.
توکلی به کمک بلاعوض دو میلیارد ریالی سازمان بهزیستی استان در قالب طرح «مهرانه» به کودکان کار در لرستان اشاره کرد و افزود: مضاف بر این کمک‌ها، کمک تحصیلی به کودکان کار داده می‌شود تا مانع از بازماندن آنان از تحصیل شود.
مدیرکل بهزیستی لرستان به رسالت حمایتی و مشاوره‌ای این نهاد از اقشار کم‌بضاعت جامعه اشاره کرد و با ذکر این مطلب که سازمان بهزیستی یکی‌از بزرگ‌ترین سازمان‌های حمایتی هستیم که اقشار آسیب‌پذیر را در زیر چتر حمایت خود قرار می‌دهد، ادامه داد: از دیگر فعالیت‌های بهزیستی استان راه‌اندازی اوژانس‌های اجتماعی در سراسر استان است.
بنا بر این گزارش، در آیه 273 سوره بقره در رابطه با لزوم انفاق به فقیران آبرومند آمده است: «لِلْفُقَرَاء الَّذِینَ أُحصِرُواْ فِی سَبِیلِ اللّهِ لاَ یَسْتَطِیعُونَ ضَرْبًا فِی الأَرْضِ یَحْسَبُهُمُ الْجَاهِلُ أَغْنِیَاء مِنَ التَّعَفُّفِ تَعْرِفُهُم بِسِیمَاهُمْ لاَ یَسْأَلُونَ النَّاسَ إِلْحَافًا وَمَا تُنفِقُواْ مِنْ خَیْرٍ فَإِنَّ اللّهَ بِهِ عَلِیمٌ؛ (این صدقات) براى آن (دسته از) نیازمندانى است که در راه خدا فروماندهاند و نمىتوانند(براى تأمین هزینه زندگى) در زمین سفر کنند. از شدّت خویشتندارى، فرد بىاطلاع، آنان را توانگر مىپندارد. آن‌ها را از سیمایشان مىشناسى. با اصرار، (چیزى) از مردم نمىخواهند. و هر مالى(به آنان) انفاق کنید، قطعاً خدا از آن آگاه است».
ریشه‌کنی فقر از اهداف انبیا
نبی مکرم اسلام(ص) همواره تلاش می‌کرد تا اختلافات طبقاتی بین ثروتمندان و فقرا به حداقل برسد از این‌رو در تقسیم بیت‌المال همیشه به این مسئله توجه داشت و به‌گونه‌ای آن‌را تقسیم می‌کرد تا سبب ثروتمند شدن اغنیا و فقیرتر شدن فقرا نشود.
در جنگ بنی‌نضیر آن حضرت غنایم به‌دست آمده را که شامل باغ‌ها و مزارع بود تنها به مهاجران اختصاص داد و به کسی از انصار جز ابودجانه و سهل بن حنیف که بسیار فقیر بودند چیزی از آن غنایم نداد.
در ادامه پای صحبت‌های حجت‌الاسلام دریکوند، رئیس شورای هیئات مذهبی لرستان نشستیم، وی با بیان این‌که رسیدگی به مستضعفان و ریشه‌کنی واژه نام‌آشنای فقر توأم با گسترش عدل و داد در جامعه از اهداف انبیا و رسل بوده است، اظهار کرد: در نظامی که متبرک به نام قرآن و اسلام است، مهار و دفع با فقر و محرومیت امری بس ضروری و لازم است.
التزام به شیوه حضرت علی(ع)؛ شاه‌کلید رفع محرومیت
وی التزام به شیوه‌های حکومت‌‌داری مولای متقیان را در اداره امور حکومت با بهره‌گیری از نهج‌البلاغه را شاه‌کلید رفع محرومیت و تبعات ناشی از آن دانست و افزود: اگر برنامه‌های اقتصادی ما مبتنی بر سیاست‌های اقتصادی در سیره علوی باشد دیری نخواهد گذشت که شاهد کاهش و افول فقر خواهیم بود.
این کارشناس مذهبی اضافه کرد: اگر سیاست‌های اقتصاد مقاومتی و توجه به ظرفیت‌های تولید داخل به‌معنای واقعی کلمه در جامعه پیاده شود یکی‌از شیرین‌ترین محصولات آن زوال فقر خواهد بود.
بنا بر گزارش ایکنا، همچنین در آیه 177 بقره در رابطه با این‌که رسیدگی به نیاز فقرا از اوصاف ابرار است آمده: «لَّیْسَ الْبِرَّ أَن تُوَلُّواْ وُجُوهَکُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ وَلَکِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللّهِ وَالْیَوْمِ الآخِرِ وَالْمَلآئِکَةِ وَالْکِتَابِ وَالنَّبِیِّینَ وَآتَى الْمَالَ عَلَى حُبِّهِ ذَوِی الْقُرْبَى وَالْیَتَامَى وَالْمَسَاکِینَ وَابْنَ السَّبِیلِ وَالسَّآئِلِینَ وَفِی الرِّقَابِ وَأَقَامَ الصَّلاةَ وَآتَى الزَّکَاةَ وَالْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذَا عَاهَدُواْ وَالصَّابِرِینَ فِی الْبَأْسَاء والضَّرَّاء وَحِینَ الْبَأْسِ أُولَئِکَ الَّذِینَ صَدَقُوا وَأُولَئِکَ هُمُ الْمُتَّقُونَ؛ نیکوکارى آن نیست که روى خود را به‌سوى مشرق و [یا] مغرب بگردانید بلکه نیکى آن است که کسى به خدا و روز بازپسین و فرشتگان و کتاب [آسمانى] و پیامبران ایمان آورد و مال [خود] را با وجود دوست داشتنش به خویشاوندان و یتیمان و بینوایان و در راهماندگان و گدایان و در [راه آزاد کردن] بندگان بدهد و نماز را برپاى دارد و زکات را بدهد و آنان که چون عهد بندند به عهد خود وفادارانند و در سختى و زیان و به هنگام جنگ شکیبایانند آنانند کسانى‌که راست گفتهاند و آنان همان پرهیزگارانند».
در آیات 42 تا 44 سوره مدثر نیز در رابطه با پیامدهای کمک نکردن به فقرا بیان شده است: «مَا سَلَکَکُمْ فِی سَقَرَ﴿۴۲﴾قَالُوا لَمْ نَکُ مِنَ الْمُصَلِّینَ﴿۴۳﴾ وَلَمْ نَکُ نُطْعِمُ الْمِسْکِینَ﴿۴۴﴾ چه چیز شما را در آتش [سقر] درآورد، گویند از نمازگزاران نبودیم، و بینوایان را غذا نمىدادیم».
فقر؛ پیش‌آهنگ انحرافات
فقر پیش‌آهنگ انحرافات و کج‌روی‌های مختلفی است که از دلایل بروز بسیاری از آسیب‌هایی اجتماعی است. بر مبنای مکتب مترقی اسلام فقر نه تنها بر كردار و رفتار افراد فقير اثر منفی دارد، تا جایی‌که اساس اعتقادات را دچار لغزش می‌کند چنان‌که در روایات از امام معصوم به این موضوع اشاره شده است تا جایی‌که در بیانی مولای متقیان امام علی(ع) به فرزندش محمدبن حنفیه آمده است فرزندم من از فقر بر تو می‌ترسم از آن به خدا پناه ببر که فقر موجب نقصان دین است.
یکی از بهترین راهکارهای زدودن چهره فقر و محرومیت از جامعه تصویت قوانین جامعه فقرزدایی و مهم‌تر از آن نظارت بر حُسن اجرای آنان است این در حالی‌است که شناسایی علت ایجاد فقر، اصلاح ساختار اقتصادی، توزیع برابر ثروت میان همه قشرهای جامعه می‌تواند به کاهش فقر کمک کند.
تاکید بر اجرای منویات مقام معظم رهبری در حوزه اقتصاد مقاومتی به‌ویژه اقتصاد مولد، اقتصاد درون‌گرا و برون‌نگر می‌تواند به خودکفایی نیازمندان جامعه کمک کند.
نکته دیگری که در رفع فقر و بیکاری اثرگذار است خودکفایی نیازمندان تحت پوشش نهادهای حمایتی از جمله کمیته امداد و بهزیستی است که در این تکریم و حفظ کرامت قشر مستضعف جامعه می‌تواند به پویایی و استقلال مالی این قشر کمک کرده و چرخ اقتصاد را در خانواده‌های آنان به چرخش دربیاورد.
اهالی مسجد و معتمدان هر منطقه می‌توانند در شناسایی اقشار مستضعف جامعه و گردآوری کمک‌های مردمی نقش آفرینند؛ لذا تشکیل گروه‌های مردمی با این هدف نیز نتیجه خواهد داد.
بسته‌های حمایتی چقدر مفید هستند؟
ذکر این نکته ضروری است که توزیع بسته‌های حمایتی که تیتر رسانه‌هاست تسکین موقتی بوده و درمان‌گر فقر نیست. به امید روزی که شاهد زدودن چهره فقر از جامعه و رعایت برادری و برابری به‌معنای واقعی کلمه باشیم.
