ثمره قناعت، تحقق عدالت اجتماعی است
گروه معارف: رئیس دارالقرآن‌الکریم استان اصفهان گفت: قناعت باعث کاهش فاصله طبقاتی، کار و تولید بیشتر، تعاون و همبستگی و در نهایت تحقق عدالت اجتماعی در جامعه می‌شود.
حجت‌الاسلام مهدی اژه‌ای، رئیس دارالقرآن‌الکریم استان اصفهان در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از اصفهان در مورد معنای قناعت از دیدگاه قرآن اظهار کرد: معنای این مفهوم به چند معرفت باز می‌گردد، اول معرفت به الله و اینکه خدا عالم است و مقدرات بندگانش را مشخص می‌کند. معرفت دوم این است که خدا بی‌واسطه چیزی را برای کسی تقدیر نمی‌کند، مثلا برای روزی خوردن بندگان زمین را قابل کشت و زرع کرده و یا فکر و عقل را در وجود انسان قرار داده است. خدا این علل و اسباب را واسطه قرار می‌دهد و هرکس که زحمت بکشد، سهمی از آن دارد.
وی افزود: انسان مطابق زحمت و تلاش خود روزی حلال کسب می‌کند، حال مقدار آن کم یا زیاد باشد، لذا قانع بودن یعنی عالم بودن به قوانین عالم و اینکه خدا مقدرات را چگونه قرار داده است. انسان باید به قانون زحمت و تلاش معتقد و به نتیجه آن قانع باشد و انتظار نداشته باشد گندمی که می‌کارد، به جای 70 دانه، بیشتر حاصل کند.
حجت‌الاسلام اژه‌ای اضافه کرد: انسان باید به روزی حلال قانع باشد، از روزی غیرحلال دوری کند و زمانی هم که آن روزی را به دست آورد، به دنبال چیزی اضافه بر آن نباشد، یعنی چشم طمع به زندگی و مال دیگران نداشته باشد. چنین انسانی به سهم خودش قانع است.
وی با بیان آثار فردی و اجتماعی قناعت گفت: زمانی که کسی تلاش می‌کند، متکی به کار خودش است، چنین کسی منتظر گنجی بادآورده نیست و این قناعت موجب می‌شود که به حقوق دیگران تعدی نکند. از نظر اجتماعی، در یک جامعه قانع، شرایط به حالت تعادل پیش می‌رود و فاصله فقیر و غنی کاهش می‌یابد و همه به حق خودشان بابت زحمتی که کشیده‌اند، می‌رسند. در چنین شرایطی اغنیا خرج بیهوده نمی‌کنند، بلکه درآمد اضافه خود را در راه کار و تولید بیشتر مصرف می‌کنند.
رئیس دارالقرآن الکریم استان اصفهان افزود: در این شرایط از نظر اجتماعی، نوعی تعاون و همبستگی ایجاد می‌شود که جامعه را به سمت نوعی عدالت اجتماعی سوق می‌دهد.
وی خاطر نشان کرد: برای ایجاد قناعت در جامعه، والدین باید از زمان کودکی، فرزندانشان را به صورت غیر مستقیم در این رابطه آموزش دهند، مثلا کودک باید به سهم خودش قانع باشد. در حالتی که کودکی به سهم خودش راضی نبوده و بیشتر بخواهد، اگر والدین عدالت را رعایت نکرده و به یکی از فرزندان توجه بیشتری نشان دهند، توقعات او رشد می‌کند و قناعت برایش ارزشی نخواهد داشت.
این استاد حوزه علمیه ادامه داد: والدین باید نظم و عدالت اقتصادی را در عمل به کودکان نشان دهند. در رفتارهایی مثل محبت کردن به فرزندان نیز باید از افراط و تفریط دوری کرد، یعنی هر شخصی باید عدالت و قناعت را در کودکی یاد بگیرد.
وی با بیان اینکه تربیت دینی و فکری کودک نیز تأثیر بسزایی در ایجاد قناعت دارد، گفت: قرآن تأکید زیادی در این خصوص دارد؛ مواردی مانند خداشناسی، پیامبرشناسی، قیامت شناسی و اینکه اگر انسان از حد خود خارج شود، در پیشگاه خدا مسئول است، باید به کودک آموزش داده شود.
حجت‌الاسلام اژه‌ای با بیان اینکه بعضی از قوانین اقتصادی اسلام مانند خمس، زکات و صدقات واجب و مستحب نیز جامعه را به سمت قناعت هدایت می‌کند، گفت: این قوانین به این منظور وضع شده تا کسانی که درآمد زیادی دارند، بخشی از آن را در اختیار افراد دیگر و مقاصد اجتماعی قرار دهند، البته حکومت و دولت نیز وظیفه دارد در اجرای قوانین کشور راه قناعت را در پیش گرفته و مانع خرج‌های اضافه و اشرافی‌گری شود.
وی اضافه کرد: امیرالمؤنین علی علیه السلام همواره به حداقل غذا، لباس، مسکن، خواب و رفاهیات اکتفا می‌کرد، همانطور که اسلام به همه حکومت‌ها دستور داده تا راه و رسم قناعت را در پیش بگیرند. اگر دولت‌ها چنین نکنند، مردم نیز به قناعت اهمیت نخواهند داد.
رئیس دارالقرآن الکریم استان اصفهان در خصوص تفاوت قناعت با بخل گفت: قناعت این است که هرکس در هر رشته‌ای زحمت بکشد تا دستاورد رنج و زحمت خود را دریافت کرده و به دسترنج خودش قانع باشد، البته قناعت خرج نکردن نیست، بلکه اتفاقا نباید ذخیره کند و خدای ناکرده مصداق آیه «و الَّذينَ يَکْنِزُونَ الذَّهَبَ وَ الْفِضَّةَ» نشود؛ لیکن بخل یعنی شخص کار کمتری انجام دهد و حاضر به خرج کردن حتی برای خودش نیز نباشد و به خانواده‌اش نیز خیری نرساند، در صورتی که انسان قانع بیشترین خیر را برای خود و خانواده‌اش به ارمغان می‌آورد.
وی ادامه داد: با این تعریف، قناعت و بخل به نوعی نقطه مقابل هم هستند، قناعت، بهره‌وری از نعمات و بخل، عدم بهره‌وری و جمع‌آوری مال بدون استفاده است.
این استاد حوزه علمیه در خصوص راهکارهای تحقق قناعت در جامعه مدرن امروز گفت: زمانی که راجع به تمدن فکر می‌کنیم، زندگی تجملاتی بعضی از سرمایه‌داران غربی در ذهنمان تداعی می‌شود، اما واقعیت این است که وقتی زندگی مردم عادی کشورهای پیشرفته را مطالعه می‌کنیم، متوجه می‌شویم که بیشتر مردم با قناعت و خانه‌ای کوچک و تلاش روزافزون زندگی می‌کنند. متأسفانه مردم ما فکر می‌کنند که در اروپا همه ریخت‌و‌پاش و زندگی تجملاتی دارند، در صورتی که برای مثال مردم ژاپن در یک اتاق چند متری زندگی می‌کنند.
وی ادامه داد: تمدن غربی ظاهری فریبنده در کشورهای جهان سوم دارد، در صورتی که در آن کشورها اکثر افراد خانواده کار می‌کنند و توقعات بی‌جا ندارند و حتی پس از چند سال خانواده روابط اقتصادی خود را با فرزندانش قطع می‌کند، فرزندان خودشان باید مسکن و خرج خود را فراهم کنند، یعنی تمدن جدید نیز با ریخت‌و‌پاش مخالف است و تنها شاهان و سلاطین این‌گونه زندگی می‌کنند.
حجت‌الاسلام اژه‌ای گفت: بعضا حتی مدیران شرکت‌های بزرگ در خانه‌های کوچک زندگی می‌کنند و حتی منشی و راننده خصوصی نیز ندارند و خود کارهای خصوصی‌شان را انجام می‌دهند، پس به نظر می‌رسد که زندگی متمدن منافاتی با قناعت ندارد.
