حد متعادل مصرف در تفکر اقتصادی حضرت علی(ع)/ مصرف بی‌‌رویه؛ مایه فقر دیگران

حجت‌الاسلام والمسلمین یدالله مقدسی، پژوهشگر سیره اهل بیت(ع) در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، به بحث درباره سیره اقتصادی حضرت علی(ع) در زمینه مبارزه با اسراف و تبذیر پرداخت و اظهار کرد: اسراف و تبذیر از موضوعاتی هستند که در زندگی انسان نقش مهمی داشته و در آموزه‌های دینی، آیات و روایات جزء واژه‌های مذمت شده محسوب می‌شوند.

جنبه واقعی و کاذب مصرف

وی ادامه داد: در مقابل این واژه‌ها، واژه قناعت وجود دارد که از آن تعریف و تمجید شده است. اگر بخواهیم قناعت را به زبان روز تعریف کنیم، همان مصرف به اندازه است؛ به گونه‌ای که انسان بر طبق شرایط موجود خود، به اندازه لازم مصرف کند و قانع و راضی باشد.

این پژوهشگر سیره اهل بیت(ع) افزود: اگر بخواهیم به این دو واژه توجه کرده و سیره اقتصادی حضرت امیرالمؤمنین علی(ع) در این زمینه را بررسی کنیم، مشاهده خواهیم کرد که مصرف به اندازه از شاخص‌های اقتصادی شمرده می‌شود و این نشان می‌دهد در طول زندگی انسان بسیار دارای اهمیت بوده است و این مصرف گاهی جنبه واقعی و گاهی جنبه کاذب دارد.

تأکید قرآن و روایات بر مصرف صحیح

مقدسی عنوان کرد: مصرف واقعی، آن است که انسان با توجه به نیازهای موجود خود، با توجه به امکاناتی  که در اختیار دارد و ابزارهایی که در جامعه موجود است می‌تواند نیازهای کافی و لازم خود را برطرف کند اما اگر از حد خارج شود، مصرف به اندازه نیست و گاهی انسان اقدام به لذت‌جویی ‌می‌کند که این موارد جزء مصارف کاذب و توهمی هستند.

وی ادامه داد: آنچه در قرآن و روایات بر آن تأکید شده است مصرف به اندازه است که در واژه قناعت تعریف شده است و مثلا در سخن حضرت علی(ع) آمده است که مصرف به اندازه مایه و عامل توانگری است و اگر می‌خواهید توانگر شوید باید امکانات خود را درنظر گرفته و به حد نیاز مصرف کنید.

آفات مصرف بی‌رویه برای فرد و جامعه

این پژوهشگر سیره اهل بیت(ع) خاطرنشان کرد: تعبیر دیگری از امیرالمؤمنین(ع) وجود دارد که می‌فرمایند: مصرف به اندازه عامل گوارایی و آسایش زندگی است و کسی که با قناعت زندگی کند و مصرف بیش از حد و اسراف و تبذیر نداشته باشد زندگی توأم با آرامش خواهد داشت و باز در سخن دیگری از آن حضرت نقل شده است که مصرف به اندازه، بزرگ‌ترین ثروت است و براساس روایتی از امام صادق(ع)، این امر نشانه ایمان هم هست.

وی افزود: بنابراین مصرف به اندازه امری لازم در زندگی است و از سوی دیگر اسراف و تبذیر به شدت مذموم شمرده شده و دلیلش هم این است که مال در زندگی انسان همانند خون در رگ‌های اوست و اگر در بدن انسان و به طور کلی جامعه انسانی خون جریان نداشته باشد، به طور طبیعی آسیب‌های فراوانی به این بدن می‌رسد و مال هم اگر در جامعه به شکل بی‌رویه مصرف شود به طور طبیعی آسیب‌هایی به جامعه وارد خواهد کرد.

حد متعادل مصرف از منظر حضرت علی(ع)

مقدسی عنوان کرد: از این جهت به ما توصیه شده است بیش از اندازه مصرف نکنید و مایه نابودی مال نشوید و در سخن امیرالمؤمنین(ع) هم آمده است که می‌فرمایند: اسراف یکی از عوامل اساسی فقر در جامعه است. حال سؤال این است که حد متعادل مصرف کجاست؟ حضرت علی(ع) در این باره می‌فرماید: اگر انسان بیش از کفاف مصرف کند دچار اسراف شده است و این اسراف مایه فقر دیگران و  تضییع حق آنهاست.

این پژوهشگر سیره اهل بیت(ع) ادامه داد: از این جهت است که بزرگان به ما توصیه کرده‌اند حتی در فضایی که نیازی به روشن کردن یک لامپ نیست اگر اینکار را انجام دهید در ردیف اسراف‌کنندگان قرار می‌گیرد و نکته مهم دیگر این است که خود امیرالمؤمنین(ع) به توصیه‌هایی که در این زمینه داشته‌اند، در سیره اقتصادی خود عمل کرده‌اند.

لزوم تبعیت از سیره اقتصادی امیرالمؤمنین(ع)

وی در پایان تأکید کرد: آنچه در سیره اقتصادی حضرت علی(ع) وجود داشته است پرهیز از اسراف و مصرف به اندازه بوده است و نتیجه چنین وضعیتی، این است که انسان با درآمدهایی که در زندگی خود دارد می‌تواند دیگران را هم شریک زندگی خود کند؛ همانگونه که حضرت علی(ع) این کار ار انجام دادند و با درآمدهایی که از زمین‌های یَنبُع داشتند، بسیاری از این درآمدها را خرج جامعه کردند و ما هم وظیفه داریم به این سیره امیرالمؤمنین(ع) توجه کرده و از اسراف و تبذیر پرهیز کنیم.