حجتالاسلام پرویز بخشیپور، معاون بهرهوری اقتصادی موقوفات ادارهکل اوقاف خراسان جنوبی در گفتوگو با خبرگزاری بینالمللی قرآن(ایکنا) از خراسان جنوبی، با اشاره به کارکرد اقتصادی وقف در جامعه گفت: یکی از ابعاد وقف تکافل و تأمین نیازمندیهای مردم و اقشاری است که کمتر از مواهب اقتصادی و درآمدی برخوردار هستند.
وی افزود: بعد دیگر اقتصاد وقف آن است که تاکنون مطالعه چندانی روی آن صورت نگرفته، به این معنا که روی اموال و داراییهای وقفی و سرمایههایی که وقف شدهاند، چگونه تحلیل هزینه- فایده انجام شود و مدیریت اقتصادی این اموال به چه صورت انجام میشود.
معاون بهرهوری اقتصادی موقوفات ادارهکل اوقاف خراسان جنوبی با بیان اینکه انگیزه فعالیتهای اقتصادی در اموال یا داراییهای وقفی، با انگیزه فعالیتهای اقتصادی در خارج از وقف متفاوت است، عنوان کرد: در خارج از وقف معمولاً کسب سود و درآمد انگیزه افراد برای فعالیت اقتصادی است، در حالیکه در بخش وقف، انگیزه نمیتواند کسب سود و یا درآمد باشد.
اقتصاد وقف توزیع درآمد را به سمت منافع اجتماعی سوق میدهد
بخشیپور اظهارکرد: در اقتصاد وقف توزیع درآمد به سمت منافع اجتماعی میرود، یعنی به کاهش اختلاف طبقاتی بین مردم جامعه کمک میکند.
وی با بیان اینکه در وقف مال وقف شده باید عین باشد و نمیشود چیزهایی را که عینیت ندارد و قابل تملک نیست، وقف کرد و همچنین عین باید قابل بقا باشد و دوام داشته باشد. یعنی چیزیکه با مصرف کردن از بین میرود، مثل یک عدد نان، که بقا ندارد و با مصرف کردن از بین میرود را نمیتوان وقف کرد، تصریح کرد: منابعی که قابل وقف کردن هستند توزیع نمیشود؛ چون اصل مال حبس میشود و قابل خرید و فروش نیست و باید به همان شکلی که واقف تعیین کرده است نگهداری شود.
معاون بهرهوری اقتصادی موقوفات ادارهکل اوقاف خراسان جنوبی تأکید کرد: البته قواعدی فقهی وجود دارد که اگر وقف از شکلی که قابل انتفاع است خارج شود، حاکم شرع میتواند اجازه دهد که مال تبدیل به احسن شود. اما توزیع منابع در وقف به شکل سنتی خود دیده نشده است.
بخشیپور در باب کارایی وقف از جنبههای خاص و عام گفت: این بحث بستگی به زمینهای دارد که وقف در آن صورت میگیرد، گاهی زمینهای که واقف میخواهد در آن زمینه وقف انجام دهد، ایجاب میکند که عده خاصی مشمول آن شوند، مثلاً گاهی زمینه حفظ شعائر دینی یا ساخت یک مسجد است و میتوان آن را وقف عام کرد، اما گاهی اموالی، وقف دانشجویان خاص یا یک خانواده خاص میشود، بنابراین انگیزهای که جایگزین آن انگیزه نفع شخصی میشود که بتواند به اندازه کافی برای اینکه از املاک و اموال و منابع وقف به نحو کارا استفاده شود و مشوق باشد، مهم است.
وی به جایگاه وقف در رشد و توسعه اقتصادی اشاره کرد و افزود: در مباحث جدید توسعه وقتی سرمایه تعریف میشود، این سرمایه میتواند اشکال مختلفی داشته باشد.
معاون بهرهوری اقتصادی موقوفات ادارهکل اوقاف خراسان جنوبی ادامه داد: وقف نشان داده است که در طول تاریخ، هم در تشکیل سرمایه انسانی و هم در تشکیل سرمایه اجتماعی، نقش بسیار زیادی را ایفا کرده، یعنی بزرگترین دانشگاههایی که در کشورهای اسلامی در قرنهای ششم و هفتم در ایران بوجود آمده است، با استفاده از وقف بوده است.
نگاهی به کارکرد وقف از منظر اشتغال
بخشیپور در باب اینکه وقف از منظر اشتغال چه کارکردی میتواند داشته باشد، گفت: اشتغال و زندگی برخوردار و از این دست عوامل، در واقع نتایج رشد و توسعه اقتصادی است.
وی خاطرنشان کرد: هنگامیکه آموزش با استفاده از نهاد وقف گسترش پیدا کند و افراد بیشتری مهارت یاد بگیرند، این افراد آماده جذب در بازار کار میشوند، بهداشت هم به این صورت است و وقف هنگاهیکه روی بهداشت و درمان سرمایهگذاری میکند، افراد از نظر جسمی سالمتر هستند و این افراد سالمتر، بهتر میتوانند وارد بازار کار شوند.