"Qırmızı ağıl" əsəri və Söhrəvərdinin yunan fəlsəfəsindən ayrılması
“İQNA”, xəbər verir ki, Əllamə Təbatəbai Universitetinin fəlsəfə fakültəsinin üzvü Qasimpur HHəsən Şeyx Şəhabuddin Söhrəvərdinin anım mərasimində çıxış edib. Onun çıxışının mətnini aşağıda oxuya bilərsiniz:
Söhrvərdinin "Qırmızı ağıl" əsərindəki ən parlaq ifadəsi “əgər iddia eliyirsənsə, bu yolun yolçusuyam yol get” ifadəsidir. "Qırmızı ağıl" Söhrəvərdinin özüdür. Mənim bəhsimin ilk girişi budur ki, niyə qırmızı ağıl vacibdir? “Qırmızı ağıl” Söhrvərdinin ən sirli və bənzətməli əsəridir. Bu kitabın qarşısında “Yəzdan şinaxt” (Allahı tanımaq) əsəri var ki, onda bənzətmələr yoxdur.
İndiyə qədər elmi baxımdan Qırmızı ağılla bağlı işlər görülüb. Lakin bu, onun mənalarını aşkar etmək idi. Halbuki mühüm məqam odur ki, mənim fikrimcə, “Qırmızı ağıl” əsəri Söhrəvərdinin yunan fəlsəfəsindən ayrılmasını göstərir. Bu əsər Söhrvərdi ilə əziz dost arasında və Söhrvərdi ilə qırmızı və ya köhnə zəka arasında cəmi otuz beş sual və cavabdır. İslam filosoflarının ən mühüm səyi insanı dərk etməkdir. Henri Karbon haqlı olaraq deyir ki, yunan Fokis layihəsinin ürəyi təbiət, İslam filosoflarının layihəsinin ürəyi isə insandır.
İslam filosofları haqqında yanlış fikirlər
Söhrvərdi təkcə filosof deyil, o, dini təlimlərdən, ayələr və İşraq (mərifət) hikmətlərinin birləşməsindən istifadə edərək insan və dünya haqqında suallar verməyə çalışır. Ona görə də, deyəsən, öz filosoflarımıza başqa cür diqqət yetirməliyik.
Söhrəvərdi də Farabi və İbn Sina kimi fərqli mütəfəkkirdir, o, İbn Rüşd və ya İbn Bəcə kimi deyil. Amma biz elə bilirdik ki, onlar Aristotel və yunan fəlsəfəsini oxuyub, sözlər uydurublar. Söhrvərdi "Qırmızı ağıl" əsərində Simurq səfiri kimi insanın kamilliyə doğru səyahətini bəyan edir. Deyir ki, həyat bulağına çatmaq istəyiriksə, yol bu dünyadadır. Biz buna çox əhəmiyyət verməmişik və buna görə də Söhrəvərdi deyir ki, “əgər iddia eliyirsənsə, bu yolun yolçusuyam yol get”.
4074611
