تلفیق مذهب تشیع و زبان اساطیری در شاهنامه / برای نشان دادن مفاخر خود هزینه‌ کنیم

مرادعلی واعظی، عضو هيئت علمی و مدرس ادبيات دانشگاه بيرجند به‌مناسبت روز بزرگداشت فردوسی در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان‌جنوبی، اظهار کرد: در فضای شعری و آثار شعری هزار ساله فارسی دری از زمانی که ایرانیان مسلمان شدند و به زبان فارسی دری سخن گفتند ما سه نوع اندیشه و دیدگاه فکری در بین شاعران داریم.

وی افزود: گروه اول به آیات و روایات پرداخته‌اند و نگاهشان صرفاً توجه به اسلام است که پایگاهش بغداد است که این گروه سعی کردند که از ظواهر آیات و روایات فرا‌تر نروند؛ پایبندی این شاعران به تفکرات دینی بسیار کم است مانند فرخی، رودکی و منوچهری که اینها شاعران خوب مسلمان هستند و عربی را نیز بسیار خوب می‌دانند، اما با اینکه خوب می‌دانند باورش ندارند و سعی می‌کنند از ظاهر آیات فراتر نرفته؛ تفسیر و تحلیل نکنند و بیشتر  مدح پادشاهان را دوست داشتند.

این استاد ادبیات بیان کرد: گروه دوم، از قرن ششم به بعد هستند در آن دوران که تفکر عرفانی صورت گرفت، مانند عطار، سنایی، حافظ و صدها شاعر بزرگ دیگر عرفان که یک تقابل در برابر تفکر دینی را شکل دادند و هیچ‌گونه برداشت‌های شخصی و ژرف‌نگری و تفسیر را در آثار دینی و قرآن و روایات روا نمی‌دانستند.

واعظی ادامه داد: یک نگاه علمی دیگر که در گذشته وجود داشت، یک نوع خردگرایی، تفکر مبتنی بر خرد استدلال و پرسشگری بود که دیگران را وادار به تفکر می‌کرد؛ این میراثی از ایران قبل از اسلام است اگر چه در قرآن نیز بارها آن را می‌بینیم.

وی با بیان اینکه فردوسی حکیم است و ما به کسی حکیم می‌گوییم که تمام علوم روزگارش را بشناسد و بداند، تصریح کرد: شاعرانی چون فارابی و سنایی و کسانی که فرهنگ ایران قبل از اسلام را مطالعه کردند، فرهنگ اسلامی را نیز خوب می‌دانند و فرهنگ مسلمانان و اسلام را به بهترین نحو در آثارشان می‌بینیم ولی در ظاهر شاید آیه و حدیثی مشاهده نشود.

واعظی با بیان اینکه در تمام آثار شعری فردوسی، اهل فن آثار تفکر اسلامی را می‌بینند آن هم به‌صورت بسیار متعالی و  همان‌طور که قرآن فرموده است، اظهار کرد: در حقیقت فردوسی، خردگرا و اهل استدلال بود و چشم و گوش بسته امری را نمی‌پسندید و فرهنگ اسلامی را بسیار خوب می‌شناخت.

عضو هيئت علمی و مدرس ادبيات دانشگاه بيرجند افزود: کاری که فردوسی انجام داد ملی است چراکه  اساطیر و حماسه ما را جاودانه کرد و به شعر نظم محکمی داد و این تنها حماسه نیست؛ بلکه فردوسی مذهب تشیع را نیز در شاهنامه تلفیق کرد.

واعظی ادامه داد: بنابراین اگر بخواهیم بگوییم که چه کتابی مناسب‌ترین راه برای نشان دادن تفکر شیعی طی کرده است، باید بگوییم شاهنامه فردوسی، چراکه این شاعر بزرگ بود که تمام اسناد فرهنگی مربوط به ایران گذشته را جمع‌آوری و برایش هزینه کرد و جز او فرد دیگری نمی‌توانست از پس این نظم درآید.

وی با بیان اینکه جمع‌آوری شاهنامه هزینه زیادی داشت و فردوسی با هزینه خود این کار را به سرانجام رساند، تصریح کرد: در طول تاریخ سعی کردند فردوسی را دور از دین و مذهب معرفی کنند که از چشم مردم بیفتد و بعضی از مردم از روی جهالت و ناآگاهی به این شایعات دامن می‌زدند.

لزوم فیلم‌سازی براساس داستان‌های شاهنامه ‌

واعظی با بیان اینکه ما آن اندازه که لازم است و برای جامعه ضروری است از این شعرایی که گنجینه‌های زمان ما هستند، استفاده نمی‌کنیم، اظهار کرد: صدا و سیما برای ترجمه فیلم‌هایی که ساخته کشورهای دیگر و تخیلی است، هزینه گزافی می‌کند؛ در حالی که برای داستان‌های شاهنامه که جاذبه بیشتری دارد و هم پیام‌های بسیار روشن اخلاقی ارائه می‌کند، هیچ هزینه‌ای نمی‌کنیم.

وی با بیان اینکه شاهنامه نبرد حق و باطل است و این دقیقاً همان امری است که در تفکر عاشورایی باور داریم و برای ما مهم است، افزود: ما باید بتوانیم جامعه را بیشتر با گذشتگان و مفاخر آشنا کنیم چراکه نسل جوان ما بداند چه پیشینه‌ای دارد.

این استاد ادبیات بیان کرد: در طول 40 سال پس از انقلاب، ما نشان دادیم که در دنیا سرآمد هستیم و در همه حوزه‌ها پیشرفت کردیم، اما در حوزه علوم انسانی کار زیادی انجام نداده‌ایم؛ در واقع ما در جنگ نرم کار زیادی نکرده‌ایم و یکی از عناصری که می‌تواند ما را از محاصره جنگ نرم در فضای مجازی خارج کند، توجه به بزرگانی مانند فردوسی، خیام و دیگر مفاخر ایران زمین است‌.

واعظی با بیان اینکه ادبیات ما یک تکیه‌گاه محکم است که می‌تواند درفضای مجازی به ما کمک بکند، یادآور شد: نسل جوان را باید با محتواهای جدیدتری که تاکنون ندیده و سخن از بزرگانی که تاکنون نشنیده بیشتر آشنا کنیم چراکه جوان وقتی ببیند چنین نیاکان پر افتخاری دارد قطعا به ذلت تن نمی‌دهد و سعی می‌کند خود را از این مقطع بیرون بکشد و مانند سایر عرصه‌ها خوش بدرخشد.