راه و روش شکرگزاری حقیقی

به گزارش ایکنا از قزوین، آیت‌الله عبدالکریم عابدینی، نماینده ولی‌ فقیه در استان و امام جمعه قزوین در جلسه تفسیر قرآن در شرح سوره انسان گفت: خداوند در آیه سوم سوره انسان می‌فرماید «إِنَّا هَدَيْنَاهُ السَّبِيلَ إِمَّا شَاكِرًا وَإِمَّا كَفُورًا»، یعنی ما راه را به او نشان داديم خواه شاكر باشد و پذيرا گردد يا ناسپاس. بزرگان علم اخلاق می‌گویند شکر یعنی همت بنده این باشد که نعمت‌هایی که خدای متعال آفریده و برای آن‌ها هدف قرار داده است را در همان زمینه خرج کند؛ خداوند هر نعمتی را روی مقصدی آفریده است، آن کسی که آن نعمت را در راستای هدف خلقتش به‌کار می‌گیرد، شاکر است.

وی ادامه داد: برای مثال نعمت وجود انسان را در نظر بگیرید، خداوند در آیه ۵۶ سوره ذاریات می‌فرماید جن و انس را نيافريدم جز براى آنكه مرا بپرستند، اگر ما زندگی خود را با عبادت تنظیم کردیم شکر نعمت وجودمان را به جای آورده‌ایم. خداوند در آیات متعددی شاکران را تشویق می‌کند و کفران نعمت‌کنندگان را تنبیه می‌کند، کلیدی‌ترین نکته‌ای که درباره شکر است و آیه سوم سوره انسان را تبیین می‌کند، این است که خداوند در آیه ۷۸ سوره نحل می‌فرماید خدا شما را از شكم مادرانتان در حالى كه چيزى نمى‏‌دانستيد بيرون آورد و براى شما گوش، چشم‌ها و دل‌ها قرار داد باشد كه سپاسگزارى كنيد.

بیشتر بخوانید:

• فاصله گرفتن از فطرت مانند فاصله گرفتن از قرآن است 
• ابرار چه کسانی هستند 
• چشم‌انداز کمال انسان چیست 

نماینده ولی‌ فقیه در استان قزوین اظهار کرد: خدای متعال در آیه هفتم سوره ابراهیم می‌فرماید یاد کنید هنگامی را که پروردگارتان اعلام کرد که اگر سپاسگزاری کنید قطعاً نعمت خود را بر شما می‌افزایم و اگر ناسپاسی کنید بی‌تردید عذابم سخت است. خداوند در این آیه نمی‌فرماید اگر شکر کردید نعمت‌تان را زیاد می‌کنم، بلکه می‌فرماید اگر شکر کردید خودتان را زیاد می‌کنم، خودتان سمع، بصر و فؤاد هستید، همه سرمایه شما همین است، اگر اهل شکر بودید سمعتان کیفیت پیدا می‌کند، اگر شکر کردید بصر شما بصیرت‌افزا خواهد شد، بنابراین این آیه یعنی اگر شکر کردید خودتان بزرگ می‌شوید و عظمت پیدا می‌کنید.

وی بیان کرد: آیه دیگری که به فهم این معنا کمک می‌کند آیه ۷۸ سوره مؤمنون است، خدای متعال در این آیه می‌فرماید او كسی است كه برای شما گوش، چشم و قلب ايجاد كرد، اما كمتر شكر او را به جا می‌آوريد. در آیه ۱۳ سوره سبأ نیز آمده است هر چند از بندگان من عده قلیلی شکر نعمت می‌کنند، اگر ما در این آیات تأمل کنیم شوق ما به شکرگزاری افزایش پیدا می‌کند.

امام جمعه قزوین گفت: خداوند در آیه ۱۳ سوره سبأ می‌فرماید اندکی از آدم‌ها شاکرند، برای ما این سؤال مطرح می‌شود که اگر اندکی شاکرند، اکثر آدم‌ها کجا هستند؟ سرنوشت این ناسپاس‌ها در آیه ۱۷۹ سوره اعراف آمده است، خدای متعال در این آیه می‌فرماید در حقيقت بسيارى از جنيان و آدميان را براى دوزخ آفريده‏‌ايم، چراكه دل‌هايى دارند كه با آن حقايق را دريافت نمى‌كنند و چشمانى دارند كه با آن‌ها نمى‌‏بينند و گوش‌هايى دارند كه با آن‌ها نمى‌شنوند آنان همانند چهارپايان بلكه گمراه‏‌ترند، آرى آن‌ها همان غافلان هستند.

وی ادامه داد: خدای متعال پیش از این فرموده بود ما انسان‌ها را به سمع، بصر و فؤاد مجهز کرده‌ایم و ارکان وجودی انسان‌ها همین است، اگر کسی سمع، بصر و فؤاد نداشته باشد تبدیل به «صُمٌّ بُكمٌ عُميٌ فَهُم لا یَعقِلون» می‌شود، همه انسانیت آدم‌ها بر این سه پایه اساسی استوار است.

غافلان قدر نعمت خدا را نمی‌دانند

این مفسر قرآن اظهار کرد: خدای متعال در آیه ۱۷۹ سوره اعراف می‌فرماید اکثراً جهنمی هستند، چراکه اگر از قلبشان استفاده می‌کردند و شکرگزاری می‌کردند فؤادشان رشد می‌کرد، آن‌هایی که جهنمی می‌شوند عین دارند، بصر ندارند، اُذُن، عین و قلب سه عضو مشترک در انسان و حیوان است، خداوند می‌فرماید کسانی که این سه عضو را دارند مثل حیوان هستند و سپس می‌فرماید این‌ها حتی از حیوانات هم گمراه‌تر و پست‌تر هستند.

وی تصریح کرد: چرا خداوند این‌گونه می‌فرماید؟ چون این‌ها غافلند، یعنی قدر نعمت خدا را نمی‌دانند، خداوند طبق آیه ۷۸ سوره نحل به حیوانات نگفت برای شما سمع، بصر و فؤاد قرار دادم تا شکرگزاری کنید، بلکه این را به انسان‌ها گفته است، بنابراین انسان نباید از مأموریتی که خدا به او داده تخطی کند. خداوند در آیات ۳۳ و ۳۴ سوره روم می‌فرماید و چون مردم را زيانى رسد پروردگار خود را در حالى كه به درگاه او توبه مى‌کنند مى‏‌خوانند و آنگاه كه از جانب خود رحمتى به آنان چشانيد به‌ ناگاه دسته‏‌اى از ايشان به پروردگارشان شرک مى‌آورند، بگذار تا به آنچه بدانها عطا كرده‏‌ايم کفران نعمت ورزند، بگو برخوردار شويد زود كه خواهيد دانست.

آیت‌الله عابدینی یادآور شد: خدای متعال در این آیات می‌فرماید اگر خطر و ضرری متوجه آدم‌ها شود، پروردگارشان را با حالت التماس و گریه صدا می‌کنند، اما وقتی از ناحیه خدا رحمتی شامل حالشان می شود، دسته‌ای از آدم‌ها نسبت به پروردگارشان شرک می‌ورزند، این‌هایی که شرک می‌ورزند و دست از توحید بر می‌دارند، به جای شکرگزاری اهل کفران می‌شوند، خداوند به این‌ها می‌فرماید بروید لذت‌های خودتان را ببرید، یعنی شما که خدا را رها کرده‌اید، خدا هم کاری به کار شما ندارد، به زودی خواهید دانست که چه راه خطرناکی را رفته‌اید. این آیات نشان می‌دهد این‌هایی که کفران نعمت می‌کنند، همان‌هایی هستند که چشم، گوش و دلشان حیوانی است.

وی بیان کرد: امام رضا(ع) فرموده‌اند که خداوند کفران نعمت را خیلی زود عقوبت می‌کند، روز قیامت که می‌شود بنده در پیشگاه خدا می‌ایستد، به او فرمان داده می‌شود که به جهنم برو، می‌گوید خدایا آیا مرا فرمان جهنم می‌دهی؟ من همانی هستم که قرآن می‌خواندم، خداوند به او می‌فرماید من نعمت‌های زیادی به تو داده بودم اما تو شکر نعمت مرا به جا نیاوردی.

عابدینی گفت: شکرگزاری فقط نباید به لفظ باشد، هر نعمتی یک شکر دارد، برای مثال اگر شما باغ انگور دارید، شکر بوته انگور این است که شما از آن قلمه بگیرید و آن را تکثیر کنید، شکر میوه انگور باغتان این است که در راه حرام مصرف نشود، شکر انگور این است که به فقرا نیز خیر برسد، شکر کشمش این است که زکات آن پرداخته شود، بنابراین شکر فقط یک لفظ نیست، بعد از شکرگزاری لفظی باید به سراغ وظایف دیگر هم برویم تا این شکر تکمیل شود.

نماینده ولی‌ فقیه در استان قزوین بیان کرد: امام رضا(ع) در ادامه حدیث فوق می‌فرماید این بنده در پاسخ خدا می‌گوید خدایا تو فلان نعمت را به من دادی، من هم شکرش را این طور به جای آوردم، یعنی کارهایی که کرده را به خدا گزارش می‌کند و دائم این‌ها را برای خدا تکرار می‌کند.

وی تصریح کرد: خدا به این بنده می‌فرماید تو راست می‌گویی، من به تو نعمت دادم و تو شکرش را به جا آوردی، تو دیدی با قرآن سروکار داری و بابت آن خدا را شکر کردی اما آیا شکر رسول خدا که قرآن بر جان مبارک او نازل شده را هم به جا آوردی؟ آیا شکر شهدای طول تاریخ و ائمه (ع) را به جا آوردی که آمدند کاری کردند تا این قرآن سر پا بماند؟ آیا شکر جمهوری اسلامی را به جا آوردی که موجب شد حکومت طاغوت و اجانب از میان برود و آدم‌ها با عزت زندگی کنند؟ خداوند در ادامه می‌فرماید وقتی من نعمتی را به شما دادم، شما باید شکر واسطه‌هایی که نعمت مرا به شما رسانده‌اند را هم ادا کنید.

معرفت به نعمت‌های خدا از صمیم دل

امام جمعه قزوین ادامه داد: امام صادق(ع) فرموده‌اند هر کس به تو نعمتی داد شاکر او باش، اگر کسی از تو تشکر کرد تو هم به او نعمت بده، نعمتی که پشت آن شکر باشد تمام نمی‌شود و از بین نمی‌رود، نعمتی هم که پشت آن کفران باشد باقی نمی‌ماند. امام صادق(ع) در ادامه فرمودند شکر باعث می‌شود نعمت زیاد شود و انسان را از تغییر نعمت در امان نگه می‌دارد، یعنی وقتی شکر کنید نعمت تغییر نمی‌کند.

وی بیان کرد: امام صادق(ع) فرموده‌اند سه چیز است که اگر باشند، با وجود آن‌ها هیچ نگران خسارت و ضرر نباشید، نخست اینکه اگر گرفتاری و بدی پیش آمد اهل دعا باشید، دوم اینکه اگر گناه کردید استغفار کنید تا جبران شود، سوم اینکه هر گاه نعمتی داشتید شکر آن را به جای بیاورید تا از دستتان نرود. امام صادق(ع) فرموده‌اند هر کس اهل شکر باشد اهل زیاده است، یعنی نعمت در نزد او همیشه در حال رشد و زیاد شدن است، چرا که خداوند فرموده شکر نعمت باعث زیاد شدن نعمت می‌شود.

نماینده ولی‌ فقیه در استان قزوین تأکید کرد:  امام صادق(ع) فرموده‌اند اگر انسان نسبت به نعمت‌هایی که خدا به او داده، از صمیم دل معرفت پیدا کند، با زبان هم شکرگزاری آن‌ها را به جا بیاورد، خدا فرمان می‌دهد که به نفع او نعمتش زیاد شود. امام صادق(ع) در حدیث دیگری فرمودند شکر نعمت این است که آنچه را خدا ممنوع و حرام کرده کنار بگذارید، آیا می‌شود بنده‌ای شاکر باشد اما حلال و حرام برای او فرقی نکند؟

وی تصریح کرد: امام کاظم(ع) فرموده‌اند کسی که برای نعمت‌ها با معرفت الحمدلله می‌گوید، شکر نعمت را به جا آورده، چراکه حمد یک نعمت است، آن کسی که الحمدلله می‌گوید گویا خدا نعمت جدیدی به او داده است. شخصی نزد امام صادق(ع) آمد و گفت من از خدا درخواست مال کردم، دعایم مستجاب شد و صاحب ثروت شدم، از خدا اولاد خواستم، آن را هم به من داد، از خدا خواستم خانه و سرپناهی به من بدهد، آن را هم داد، وقتی همه آن‌ها را به من داد ترسیدم این استدراج باشد.

نماینده ولی فقیه در استان قزوین بیان کرد: استدراج همان است که خدای متعال در آیه ۱۸۲ سوره اعراف می‌فرماید كسانى كه آيات ما را تكذيب كردند به تدريج از جايى كه نمى‏‌دانند گريبانشان را خواهيم گرفت، همچنین خداوند در آیه ۴۴ سوره قلم فرموده پس مرا با كسى كه اين گفتار را تكذيب مى‌‏كند واگذار به تدريج آنان را به گونه‏‌اى كه در نيابند گريبان خواهيم گرفت. استدراج به معنای درجه به درجه و پله به پله است، این فرد نگران بود که هر چه از خدا خواسته، خدا به او عنایت کرده است، خود خدا فرموده گاهی ما همه خواسته‌های بنده را فراهم می‌کنیم تا اصلاً مهلت پیدا نکند به ما نگاه کند یا شکرگزاری کند، ما به تدریج این آدم را جهنمی می‌کنیم.

وی گفت: این آدم هم به امام صادق(ع) گفت من می‌ترسم این استدراج باشد، امام(ع) فرمود اگر تو اهل حمد و سپاس باشی این استدراج نیست، خدا به تو مال، اولاد و نعمت‌های زیادی داده است، این استدراج نیست، آن موقعی استدراج است که هر چه خدا بیشتر به تو بدهد بیشتر طلبکار باشی. برخی آدم‌ها این طور هستند، هر چقدر بیشتر نعمت در زندگی آن‌ها جاری باشد، خودشان را بیشتر صاحب حق می‌دانند و به جای اینکه الحمدلله بگویند، دائم در حال غر زدن برای داشتن چیزهای بالاتر هستند.

این مفسر قرآن بیان کرد: امام صادق(ع) فرموده‌اند هر وقت اتفاقی در زندگی پیامبر(ص) می‌افتاد که حضرت خوشحال می‌شد، حضرت به خاطر آن نعمت الحمدلله می‌گفت اما اگر اتفاقی می‌افتاد که حضرت غمگین می‌شد می‌فرمودند «الحمدلله علی کل حال».

وی در پایان اظهار کرد: خدا به حضرت موسی(ع) فرمود حقیقت شکر را به جای بیاور، طوری شکر نعمت‌های مرا کن که از تو راضی شوم، موسی(ع) گفت خدایا این چه تکلیف سنگینی است که بر من می‌گذاری، من چطور می‌توانم حق شکر تو را به جا بیاورم؟ چراکه من هر شکری به جای بیاورم، این توفیق شکرگزاری را هم تو به من داده‌ای، خدا فرمود همین که فهمیدی اگر شکر کنی، این شکرگزاری هم نعمتی است که من به تو داده‌ام، این نشان می‌دهد تو به مقام شاکران نائل شده‌ای.