تلاش آذرشب برای پیوند میان تقریب و تمدن در جهان اسلام

به گزارش خبرنگار ایکنا، مراسم نکوداشت نیم‌قرن خدمات علمی، ادبی و تقریبی محمدعلی آذرشب؛ محقق، مترجم و ادیب صبح امروز 20 آذر در دانشگاه بین‌المللی مذاهب اسلامی برگزار شد.

در ابتدای این برنامه سیدعباس صالحی؛ رئیس دانشگاه سخنرانی کرد و گفت: استاد آذرشب در نوشته‌هایشان گفتند که همواره دو دغدغه داشتند؛ دغدغه اول سبب تخلف مسلمین و دغدغه دوم تفرق مسلمین. اینکه چرا مسلمانان عقب ماندند ایشان را به تکاپو واداشت در حوزه تمدن به پژوهش بپردازند، همچنین اینکه چرا مسلمانان دچار تفرقه شدند موجب شد ایشان در حوزه تقریب به فعالیت بپردازند. من درباره بخش دوم چند نکته عرض می‌کنم؛ نکته اول اینکه دکتر آذرشب در سه حوزه تقریب فعال بودند؛ هم تقریب قومی، هم تقریب مذهبی و هم تقریب تمدنی. در بخش تقریب قومی تلاش داشتند بین ایران و جوامع عربی پل بزنند و تلاش داشتند کدورت‌ها را بردارند. همچنین ایشان تلاش‌هایی داشتند که نشان دهند ایرانیان در فرهنگ عربی و اسلامی چقدر موثر بودند و بخشی از آثار خود را به این مسئله اختصاص دادند. این یک فصل از تلاش ایشان بود که نشان دهند چگونه ایرانیان در تفکر اسلامی نقش داشتند. ایشان حلقه وصلی بین فرهنگ و زبان ایرانی و عربی بودند و کارهای تطبیقی بین شعرای ایرانی و عرب دارند. بنابراین حوزه تقریب قومی از کارهای مهم ایشان بود.

وی افزود: بخش دوم فعالیت ایشان در حوزه تقریب ناظر به تقریب مذهبی بین شیعه و اهل سنت است که کارهای فراوانی در این زمینه انجام دادند. ضلع سوم فعالیت ایشان تقریب تمدنی است. چون ایشان دو دغدغه تمدنی و تقریبی را با هم دارند لذا در حوزه تقریب تمدنی بین تقریب و تمدن پل می‌زنند و توضیح می‌دهند تقریب در ذیل بازسازی تمدنی تعریف می‌شود. این ویژگی اول ایشان است که تقریب را در این سه حوزه پیش بردند.

توجه آذرشب به تاریخ‌نگاری تقریب

وی در ادامه تاکید کرد: برخی تقریب‌گرایان دانشی و نخبگانی هستند و برخی فرهنگی و ترویجی. تقریب‌گرایان دانشی در حوزه فقه و تفسیر مقارن کار می‌کنند ولی تقریب‌گرایان ترویجی سعی می‌کنند میان عامه مردم نفوذ کنند. ویژگی دوم استاد آذرشب این است که مرد هر دو میدان است و نوشته‌هایشان هر دو قشر نخبه و عامه را پوشش داده است. ویژگی سوم ایشان تعلق و توجه به تاریخ‌نگاری تقریب است. تقریب تاریخی پیدا کرده که ایشان همواره به آن توجه داشتند.

صالحی ادامه داد: نکته آخر تنوع نقش‌های تقریبی ایشان است. ایشان حتی در حوزه آموزشی و درسی تلاش داشتند وجوه تقریبی را بگنجانند. در حوزه رسانه‌ای سه مجله تقریبی را هدایت کردند و از این منظر یک شخصیت رسانه‌ای و مطبوعاتی هستند. جایگاه دیگر ایشان حضور در کنفرانس‌های اسلامی است. همچنین در زمینه نهادسازی تقریبی فعال بودند و توانستند مراکزی ایجاد کنند. بنابراین ویژگی چهارم این است که نقش‌های متنوع تقریبی ایفا کردند.

بدون نگاه تقریبی نمی‌توانیم با دنیا ارتباط بگیریم

در ادامه برنامه حجت‌الاسلام و المسلمین سیدعلی قاضی عسکر؛ تولیت آستان عبدالعظیم حسنی سخنرانی کرد و گفت: آشنایی من با استاد آذرشب حدود چهار دهه است و حقیقتا ایشان یکی از شخصیت‌های برجسته علمی، تقریبی و بین‌المللی ایران هستند. وقتی به فرهنگ قرآن می‌نگریم و رسالت پیامبر(ص) را می‌بینیم درمی‌یابیم که رسالت پیامبر(ص) یک رسالت جهانی است، مخاطب قرآن هم همه مردم دنیا هستند اما با کمال تاسف، جز برخی شخصیت‌ها که در طول تاریخ اسلام داشتیم که نگاه جهانی داشتند در مجامع علمی کمتر روی این مسئله کار کرده‌ و برنامه‌ریزی داشته‌ایم. چرا حوزه‌های علمیه افرادی را تربیت نکردند که بتوانند در همه محافل بین‌المللی حضور داشته باشند و پیام اسلام و مذهب اهل بیت(ع) را به جهانیان منتقل کنند.

وی افزود: خوب است یاد کنم از علامه تسخیری که یک شخصیت فقیه و اصولی بود، به مسائل مختلف سلطه داشت، شاگرد شهید صدر بود و واقعا نگاهش بین‌المللی بود. ایشان هر جا حضور داشت اثرگذار بود. ما چند چهره مثل ایشان داشتیم که در مجامع بین‌المللی حضور پیدا کنند و دفاع کنند؟ دکتر آذرشب یکی از این چهره‌ها هستند که شاهد تاثیرگذاری ایشان در بخش‌های مختلف بودیم. سلطه به ادبیات عرب و شخصیت‌های جهان اسلام از ویژگی‌های ایشان است. ایشان ابتدا دانشجوی عمران بودند ولی بعد با علامه عسکری آشنا می‌شوند و در رشته قرآن و حدیث مدرک دکتری خود را می‌گیرند.

قاضی عسکر ادامه داد: ایشان مدت‌های طولانی کنار رهبری نشستند و خاطرات ایشان را یادداشت و تنظیم کردند. ایشان انسانی فرهیخته هستند که آثار علمی متعدد و اثرگذار از خود بر جای گذاشتند. از همه مهمتر نگاه تقریبی ایشان است. اگر می‌خواهیم فرهنگ اهل بیت(ع) معرفی شود باید نگاهمان تقریبی باشد اگر نگاهمان تقریبی نباشد نمی‌توانیم با دنیا ارتباط برقرار کنیم. در مجموع ایشان همواره یک شخصیت بااخلاق بودند که همیشه با دیگران متواضع برخورد می‌کنند. همه اینها شخصیتی به نام آذرشب ساخت که می‌تواند برای علاقه‌مندان به این حوزه یک شاخص و الگو باشند.

وی در پایان گفت: نگاه اسلام به علم بسیار زیباست. می‌خواهم در این زمینه روایتی از امام سجاد(ع) نقل کنم. حضرت می‌فرمایند حق استاد این است به او احترام بگذارید و هر جا هست در کنارش باادب باشید و وقتی سخن می‌گوید کاملا گوش بدهید و هیچ وقت صدایتان را جلوی استاد بلند نکنید و اگر در مجلسی کسی از شما سوال کرد بگذارید استاد جواب بدهد و در مجلسی که استاد حضور دارد با کسی صحبت نکنید و غیبت کسی را نکنید و اگر کسی از استاد شما بدگویی کرد از او دفاع کنید و حتی با کسانی که با استادتان زاویه دارند مجالست نکنید. اگر این‌طور عمل کردید فرشتگان شهادت می‌دهند برای خدا این کارها را کردید و نزد خدا شهادت می‌دهند در هر جهت موفق هستید. این نشان می‌دهد جایگاه استاد جایگاه رفیعی است.