دلیرمرد عصر مشروطه + فیلم

25 آبان، سالروز درگذشت «ستارخان»، دلیرمرد شجاعت‌های دوران مشروطه است که همواره نامش به شجاعت و استقامت پیوند خورده و هر چند چراغ عمرش در سال ۱۲۹۳ هجری شمسی خاموش شد، اما همواره نام و خاطرش بر زبان‌ها می‌چرخد؛ سرداری که ایستادگی را از خانه‌اش به جریان انداخت تا ایرانمان، زیر بیرق بیگانگان نرود. ستارخان نامی درخشان در تاریخ مشروطیت، سرداری از قیام مشروطه و ملقب به سردار‌ ملی است.

ستار قره‌داغی در ۲۸ مهرماه ۱۲۴۵ شمسی در روستایی به نام بی‌شک از توابع ارسباران قره‌داغ آذربایجان به دنیا آمد. او سومین پسر حاج حسن بزاز قره‌داغی بود که به شغل پارچه‌فروشی اشتغال داشت. سوابق زندگی او در دوران کودکی و نوجوانی تا درگیری‌های جنبش مشروطه چندان معلوم نیست و از اطلاعات جسته و گریخته‌ای که از وی به دست آمده، در می‌یابیم که او با پدر خود در روستاهای اطراف ارسباران به بزازی مشغول بود.

وی مدتی جزء تفنگچیان سواران حاکم خراسان بود، از آنجا به عتبات عالیات عراق سفر کرد، پس از چندی به تبریز بازگشت و به مباشری املاک محمدتقی صراف مشغول شد. سپس به توصیه رضاقلی‌خان سرتیپ وارد خدمت ژاندارمری شد و حفاظت راه مرند و خوی به او محول شد و چندی بعد مورد توجه مظفرالدین میرزا ولیعهد قرار گرفت و ضمن دریافت لقب خان، از تفنگداران ولیعهد در تبریز محسوب شد.

ستارخان در دفاع از مظلومان در برابر حکومت در یکی از درگیری‌های خود با مأموران محمدعلی میرزا ولیعهد در تبریز، مورد تعقیب قرار گرفت، از شهر گریخت و سپس با وساطت بزرگان و معتمدان محل به شهر بازگشت و دلالی اسب را پیشه خود کرد.

او به درستی و امانتداری در تبریز شهرت داشت به همین دلیل مالکان، حفاظت از اموال خود را به او می‌سپردند، وی هیچ‌گاه درس نخواند و سواد خواندن و نوشتن نداشت، اما هوش آمیخته به شجاعتش و مهارت در فنون جنگی و اعتقادات مذهبی و وطن دوستی‌اش، او را به سردار ملی تبدیل کرد.

با شروع انقلاب مشروطه علیه محمدعلی شاه در تهران و گسترش آن در سراسر کشور، شاه قاجار به مبارزه و سرکوب مشروطه‌خواهان پرداخت. مجاهدین و آزادی‌خواهان آذربایجانی و قفقازی، به فرماندهی ستارخان و باقرخان به حمایت از مشروطیت تهران قیام کردند و در مقابل قوای ۳۵ تا ۴۰ هزار نفری اعزامی محمدعلی شاه و خوانین محلی به فرماندهی عین‌الدوله که برای سرکوبی قیام تبریز اعزام شده بودند به شدت مقاومت کردند و از تسلط آن‌ها به شهر ممانعت کردند.

ستارخان طرفداری تعدادی از مراجع تقلید شیعه طرفدار مشروطه را پشت سر خود می‌دید از جمله ثقةالاسلام و به‌ویژه حمایت‌های آیات ثلاث را مشاهده می‌کرد از حیث مبارزه تقویت روحی می‌شد و همواره می‌گفت من در پی اجرای احکام حجج و علمای نجف به‌خصوص آخوند خراسانی هستم. علمای مشروطه‌خواه نجف نیز در عصر استبداد صغیر تعدادی از علما و طلاب را برای تقویت جبهه تبریز به این ناحیه گسیل داشتند که مشهورترین آن‌ها آیت‌الله سیدعلی تبریزی مشهور به سیدعلی داماد بود که به همراه خود میرزا احمدخان عمارلویی و تعدادی دیگر را به همراه داشت.

پس از ماه‌ها محاصره تبریز قوای روسیه با موافقت دولت انگلستان و محمدعلی شاه قاجار، از مرز گذشتند به سوی تبریز حرکت کردند و راه جلفا را باز کردند. در نتیجه محاصره شهر به پایان رسید و سربازان دولتی شاه و خوانین محلی مخالف مشروطیت از اطراف تبریز دور شدند. به این ترتیب نقشی که ستارخان و باقرخان در دفاع از مشروطه در تبریز داشتند به پایان رسید. عاقبت ستارخان در تاریخ ۲۵ آبان ۱۲۹۳(۲۸ ذی‌الحجه ۱۳۳۲) در تهران درگذشت. آرامگاه ستارخان در باغ طوطی در کنار حرم حضرت عبدالعظیم شهر ری واقع است.