علامه طباطبایی مجتهدی تمام‌عیار

به گزارش ایکنا از آذربایجان‌شرقی، سیدمحمدحسین طباطبایی در سال ۱۲۸۱ شمسی، در خاندان علم و تقوا در تبریز متولد شد. مدت زیادی از تحصیل محمدحسین نمی‌گذشت که علاوه بر قرآن، کتاب‌های گلستان، بوستان، اخلاق مصور، تاریخ معجم، ارشاد الحساب، نصابُ الصبیان و دیگر کتاب‌های متداول در مدارس آن روز را فراگرفت. وی صرف و نحو و معانی و بیان را نزد مرحوم شیخ محمد علی سرابی آموخت و پس از آن سطوح عالی در فقه، اصول، فلسفه و کلام را در زادگاه خود تحصیل کرد. وی از سال ۱۲۹۷ تا ۱۳۰۴ شمسی تمامی درس‌های مربوط به سطح را فراگرفت و با شور و شوق بسیاری کتاب‌های مربوط به ادبیات، فقه، اصول، کلام و معارف اسلامی را آموخت.

این دانشمند فرزانه ۱۱ سال در کنار مرقد امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب(ع) علم آموخت و در این میان فقه، اصول، فلسفه، ریاضیات، رجال را از محضر استادانی همچون آیت‌الله نائینی، سید ابوالحسن اصفهانی، سید حسین بادکوبه‌ای، سید ابوالقاسم خوانساری، حجت، حاج میرزا علی ایروانی و میرزا علی اصغر ملکی یاد گرفت. این عالم بزرگ در سال ۱۳۱۴ به زادگاهش برگشت و دوران ۱۰ ساله اقامتش در تبریز همراه با تدریس و تألیف سپری شد و فصلی جدید از حیات وی را فراهم کرد. علامه طباطبایی، در سال ۱۳۳۳ هجری شمسی نگارش تفسیرالمیزان اثر بزرگ خویش را آغاز کرد و ۱۷ سال طول کشید تا این اثر منحصر به فرد، جالب و دلنشین را که نظیر آن تا به حال نوشته نشده است تمام کند.

علامه طباطبایی؛ عامل ایجاد وفاق میان اندیشه‌های اسلامی و غربی

حجت‌الاسلام سعید علیزاده، معاون فرهنگی دانشگاه تبریز در گفت‌وگو با ایکنا از آذربایجان‌شرقی، تصریح کرد: علامه طباطبایی یکی از نو صدراییانی است که ادامه حکمت متعالیه منتسب به ایشان است. نوصدرایی یعنی ادامه دهنده مکتب ملاصدرا که علامه طباطبایی و شاگردان برجسته ایشان چون شهیدان مطهری، بهشتی و باهنر در این راستا حضور فعالی داشته‌اند.

وی علامه طباطبایی را موجب تقریب میان دیدگاه اسلامی و غربی مطرح کرد و ادامه داد: علامه طباطبایی با نوآوری و با حضور افرادی هم‌چون هانری کربن، عامل ایجاد وفاق میان اندیشه‌های اسلامی و غربی شد.

علیزاده، به نقاط و ابعاد مختلف اندیشه علامه طباطبایی اشاره کرد و گفت: آن عالم فرزانه، اندیشه انتقادی و توام با مسائل عرفانی، اخلاقی، کلام و تفسیر داشت که در این راستا نیز تفسیر المیزان از بهترین اثرهای ایشان، مجموعه‌ای از جنبه‌های علمی، ذهنی، مسائل اجتماعی و سیاسی است.

عضو هیئت علمی دانشگاه تبریز، علامه طباطبایی را تنها کسی که معرفت‌شناسی را تحت عنوان کتاب اصول عقاید اسلامی و دستورات دینی تدوین کرده‌، دانست و ادامه داد: این کتاب، منبعی برای رشته‌های فلسفه اسلامی و دینی در دانشگاه‌های کشور است.

وی به گسترش اندیشه و مکتب علامه طباطبایی تأکید کرد و افزود: ما باید در دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه، مکتب علامه طباطبایی که نوصدرایی نام دارد را تبیین و شرح دهیم.

تبحر علامه در اغلب عرصه‌های علوم اسلامی

حجت‌الاسلام عباس عباس‌زاده، عضو هیئت علمی دانشگاه تبریز نیز در گفت‌وگو با ایکنا، علامه طباطبایی را صاحب یک شخصیت جامع مطرح کرد و گفت: علامه کسی است که دارای فنون در شاخه‌های مختلف علوم اسلامی است و در این راستا نیز علامه طباطبایی ذوالفنون بوده و در اغلب عرصه‌های علوم اسلامی، تبحر خاصی داشته است.

وی تصریح کرد: علامه طباطبایی، فردی وظیفه گرا بود و در راستای پر کردن خلع‌های حوزه‌های علمیه در دو زمینه شاخص تفسیر قرآن و فلسفه وارد شد و در حوزه تفسیر قرآن، برهان و عرفان به سبک صدرالمتاهلین با حفظ مرزهایشان درهم آمیخت.

عباس زاده، ضمن اشاره به بهره‌مندی از سبک تفسیر آیه به آیه علامه طباطبایی، ایشان را بزرگ‌ترین مفسر و فیلسوف در عصر حاضر مطرح کرد و ادامه داد: محمد عبده، سبک تفسیر آیه به آیه را ابداع کرده بود و علامه نیز از این روش بهره می‌گرفت و در فلسفه نیز به عنوان یک فیلسوف ظهور و بروز دارد که با روح، ذات عقل او عجین شده بود.

لزوم شناخت شخصیت علمی و معنوی علامه طباطبایی

علی بابایی، استاد دانشگاه تبریز نیز در گفت‌وگو با ایکنا، لزوم شناخت شخصیت علمی و معنوی علامه طباطبایی و جعفری در عصر حاضر را مهم و تأثیرگذار مطرح کرد و افزود: این دو عالم فرزانه در عرصه فلسفه و تفسیر خط‌شکن بوده‌اند و هر یک از این علامه‌ها لشگر تک نفری که راه نوینی را باز کرده‌اند.

وی به آثار علامه طباطبایی اشاره کرد و ادامه داد: کتاب المیزان، اصول فلسفی و روش رئالیسم که به زبان اقتضائات زمانه و در پاسخ به مکتب‌های فکری ماتریالیستی در ابعاد هستی و معرفت شناختی تقریر شده است. علامه طباطبایی شخصیت ذوالوجوهی دارد که یکی از ابعاد آن در آزاداندیشی که کتاب‌های (دائو ده جینگ) و (سر اکبر) ترجمه اوپه نیشدها از آموزه‌های شرق آسیایی را به زبان اسلامی شرح می‌کند ظهور می‌شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه تبریز، علامه طباطبایی را صاحب مکتب اصالت الواقعیه مطرح کرد و گفت: محققان باید در شناخت مکتب‌های نو صدرایی که علامه طباطبایی آن را شرح داده است کوشا باشند. هر چه شخصیت علمی، معرفتی قوی در عصر معاصر داریم به صورت مستقیم و غیرمستقیم شاگرد علامه طباطبایی بوده‌اند که می‌توان به آیت‌الله جوادی عاملی که یکی از اساتید برجسته فلسفه اسلامی، شهید مطهری، آیت‌الله مصباح یزدی، ابراهیم دینانی،‌ حسین نصر که در عالم غرب یکی از سردمداران حکمت خالده هست اشاره کرد.

این استاد دانشگاه تبریز، علامه جعفری را بدیل هستی علامه طباطبایی در حوزه تفکر مطرح و اظهار کرد: علامه طباطبایی و علامه جعفری در رویکردهای معرفتی و حاصل از آن تفاوت‌هایی دارند و علامه جعفری بیشتر متفکر بوده و نه یک متسلسف که در حوزه وجود شناسی فلسفه اسلامی، یونانی و حکمت صدرایی صحبتی نکرده و در این راستا نیز وارد حوزه مباحث سنتی مکتب صدرایی که در مورد انسان شناسی، جبر و اختیار و حیات معقول بحث نمی‌شود وارد شده است.

گزارش از امرعلی گل محمدی