مدیریت رهبر معظم انقلاب سرشار از علم و حکمت قرآنی است

به گزارش خبرنگار ایکنا، کنگره بین‌المللی «اندیشه‌های قرآنی مقام معظم رهبری»، امروز سه شنبه ۲۳ آبان، در سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی برگزار شد.

 

محمدمهدی طهرانچی؛ رئیس دانشگاه آزاد اسلامی، در این کنگره به سخنرانی پرداخت و گفت: ان‌شاءالله بتوانیم به خوبی به اندیشه‌های قرآنی مقام معظم رهبری بپردازیم و اقدام ما در آوردن قرآن به سر سفره زندگی مردم موثر باشد. بنده از منظر سیاستگذاری و ویژگی خاص اندیشه رهبر معظم انقلاب به قرآن کریم نکاتی را بیان می‌کنم. باید این نکته را همواره مورد توجه قرار دهیم که ما مورد گلایه پیامبر گرامی اسلام(ص) واقع می‌شویم که قرآن را در زندگی خودمان مهجور گذاشته‌ایم لذا باید تلاش کنیم این مهجوریت را کم کنیم چراکه قرآن کریم، یا سفره‌ای است که می‌توانیم بر سر این سفره بنشینیم یا فرهنگستانی است که با اتکا به آن می‌توانیم تعلیم و تربیت و سبک زندگی و حکمرانی را مبتنی بر قرآن پایه‌گذاری کنیم.

 

وی افزود: قرآن فقط متوقف در گذشته نیست بلکه علم آینده هم هست. نکته بسیار قابل تامل در قرآن این است که قرآن کتاب هدایت است اما اشارات جدی به پدیده‌های انسانی و طبیعی هم دارد نکته‌‌های سبک زندگی‌ساز در قرآن کریم وجود دارد که باید استخراج شوند. از سوی دیگر نوع برخورد با قرآن نباید فقط نقلی باشد بلکه باید با قرآن و بهره‌گیری از همه ارکانِ شناخت روبه‌رو شد. ما لغاتی همانند جامعه دانش بنیان، اقتصاد دانش بنیان و حکمرانی دانش بنیان را شاید این روزها زیاد بشنویم اما سوال این است که آیا آنچه قرآن برای ما تبیین کرده همین مفهوم است یا فراتر از آن است؟ ما عمدتا از منظر چگونگی و حداکثر در مفهوم چیستیِ حکمرانی، به تفکر می‌پردازیم اما به چرایی، که شامل اهداف و گزاره‌ها است کمتر توجه داریم. 

 

طهرانچی با بیان اینکه ما قالب‌ها را از دنیا به الگو می‌گیریم و نهایتا به قوانین می‌رسیم و بعد بررسی می‌کنیم که آیا این قوانین با شرع تطابق دارد یا خیر، افزود: در حکمرانی باید به چرایی توجه کنیم چون کارایی، همانند ریل و چگونگی همانند قطار است و قطار بر هر ریلی قرار بگیرد همان مسیر را می‌رود. در جامعه ما هم وقتی اختلافاتی بین جناح‌های سیاسی پدید می‌آید ناشی از تفاوت در همین چرایی حکمرانی است. سیاستگذاری با امور اداری متفاوت است اما وقتی به چرایی می‌رسیم متوحه می‌شویم رویکردها و مکاتب مختلفی در این زمینه وجود دارد. نکته مهم این است که فلسفه سیاستگذاری بسیاری از مکاتب، از غرب ناشی شده‌اند. 

 

وی ادامه داد: سؤال این است که آیا علم می‌تواند برای سیاستگذاری کافی باشد، قطعا جواب منفی است. در سوره مبارکه یوسف آمده است که حضرت یوسف آینده‌نگری می‌کند و سپس می‌فرماید به یوسف دانش و حکمت دادیم که به خوبی سیاستگذاری کند و به وی امانتداری دادیم که بر اساس آن برنامه‌ریزی کند بنابراین در مسیر حکمرانی، آینده‌نگری، سیاستگذاری و سپس برنامه‌ریزی توسط خداوند ترسیم شده است لذا باید توجه داشته باشیم که حکمرانی، ابعاد خاص خود را دارد که از جمله آنها ایجاد سبک زندگی مناسب و توجه به ابعاد دوگانه علم و حکمت است. در آیه ۲۵۱ سوره بقره به این دوگانه علم و حکمت اشاره شده و آمده است: «فَهَزَمُوهُمْ بِإِذْنِ اللَّهِ وَقَتَلَ دَاوُودُ جَالُوتَ وَآتَاهُ اللَّهُ الْمُلْكَ وَالْحِكْمَةَ وَعَلَّمَهُ مِمَّا يَشَاءُ ۗ وَلَوْلَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَفَسَدَتِ الْأَرْضُ وَلَٰكِنَّ اللَّهَ ذُو فَضْلٍ عَلَى الْعَالَمِينَ؛ پس به یاری خدا کافران را شکست دادند و داود امیر آنها جالوت را کشت و خدایش پادشاهی و فرزانگی عطا فرمود و از آنچه می‌خواست بدو بیاموخت. و اگر خدا برخی مردم را در مقابل بعضی دیگر بر نمی‌انگیخت فساد روی زمین را فرا می‌گرفت، و لیکن خدا، خداوند فضل و کرم بر همه اهل عالم است» این دوگانه علم و حکمت در آیات دیگری نیز وجود دارند.

 

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی بیان کرد: اما سوال این است که حکمت از کجا می‌آید؟ حکمت را پیامبران به بشریت تعلیم داده‌‌اند. در قرآن کریم آمده است: «هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي الْأُمِّيِّينَ رَسُولًا مِنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِنْ كَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُبِينٍ؛ اوست خدایی که میان عرب امّی (یعنی قومی که خواندن و نوشتن نمی‌دانستند) پیغمبری بزرگوار از همان مردم برانگیخت که بر آنان آیات وحی خدا تلاوت می‌کند و آنها را (از لوث جهل و اخلاق زشت) پاک می‌سازد و شریعت و احکام کتاب سماوی و حکمت الهی می‌آموزد و همانا پیش از این همه در ورطه جهالت و گمراهی آشکار بودند» (جمعه/ 2) در قرآن کریم، ابزار علم جهت‌دار است و به همین علت است که در قرآن آمده است: «وَأَنْزَلْنَا الْحَدِيدَ فِيهِ بَأْسٌ شَدِيدٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَلِيَعْلَمَ اللَّهُ مَنْ يَنْصُرُهُ وَرُسُلَهُ بِالْغَيْبِ ۚ إِنَّ اللَّهَ قَوِيٌّ عَزِيزٌ؛ و آهن (و دیگر فلزات) را که در آن هم سختی (جنگ و کارزار) و هم منافع بسیار بر مردم است (نیز برای حفظ عدالت) آفریدیم، و تا معلوم شود که خدا و رسلش را با ایمان قلبی که یاری خواهد کرد؟ (هر چند) که خدا بسیار قوی و مقتدر (و از یاری خلق بی‌نیاز) است» (حدید/ 25) همچنین آمده است: «وَعَلَّمْنَاهُ صَنْعَةَ لَبُوسٍ لَكُمْ لِتُحْصِنَكُمْ مِنْ بَأْسِكُمْ ۖ فَهَلْ أَنْتُمْ شَاكِرُونَ؛ و ما به داود صنعت زره ساختن برای شما آموختیم تا شما را از زخم شمشیر و آزار یکدیگر محفوظ دارد، آیا شکر به جای می‌آورید؟» (انبیاء/ 80)

 

وی در ادامه گفت: در قرآن کریم آمده است؛ «يَسْأَلُونَكَ عَنِ الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ ۖ قُلْ فِيهِمَا إِثْمٌ كَبِيرٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَإِثْمُهُمَا أَكْبَرُ مِنْ نَفْعِهِمَا ۗ وَيَسْأَلُونَكَ مَاذَا يُنْفِقُونَ قُلِ الْعَفْوَ ۗ كَذَٰلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآيَاتِ لَعَلَّكُمْ تَتَفَكَّرُونَ؛ (ای پیغمبر) از تو از حکم شراب و قمار می‌پرسند، بگو: در این دو کار گناه بزرگی است و سودهایی برای مردم، ولی زیان گناه آن دو بیش از منفعت آنهاست. و نیز سؤال کنند تو را که چه در راه خدا انفاق کنند؟ جواب ده: آنچه زائد (بر ضروری زندگانی) است. خداوند بدین روشنی آیات خود را برای شما بیان کند، باشد که تفکر نموده و عقل خود به کار بندید» (بقره/ 219) در اینجا خداوند خطاب به پیامبر فرموده است ای پیامبر وقتی از تو درباره قمار و مشروب سوال می‌پرسند پس تو جواب عقلانی و بر اساس حکمت به آنها بده. وقتی در اندیشه مقام معظم رهبری، در راهبری نظام جمهوری اسلامی ایران غور می‌کنیم متوجه می‌شویم این اندیشه‌ها بر قرآن و مکتب اهل بیت(ع) ابتنا دارند. 

 

طهرانچی تصریح کرد: در جمهوری اسلامی سیاستگذاری بر عهده مقام معظم رهبری است اما سوال این است که آیا اگر فقط یک مجتهد در مقام رهبری قرار گرفت کفایت می‌کند یا شروط دیگری لازم است. در اندیشه‌های مقام معظم رهبری شاهدیم که قرآن را برای حکمرانی و پاسخگویی به نیازهای بشر و پاسخگویی به نظم جهانی به زندگی ما آورده‌اند. ایشان می‌فرمایند: «تحول صحیح نیاز به پشتوانه فکری دارد و برای این تحول، باید از دارایی معنوی خودمان استفاده کنیم» این در حالی است که وقتی به بسیاری از اتاق‌های فکر نگاه می‌کنیم چنین نگاهی به تحول را مشاهده نمی‌کنیم. رهبر معظم انقلاب در تفسیر جز بیست و هفتم و بیست و هشتم، سوره تغابن می‌فرمایند این آیات مدنی هستند و به بعد از دوران تشکیل حکومت اسلامی اختصاص دارند. رهبر انقلاب در تفسیر آیه اول این سوره می‌فرمایند مبنای فلسفه حکمرانی ما «لَهُ الْمُلْكُ» است و نظام حکومتی اسلامی، همان حاکمیت الهی به معنای جامع و کامل است و هم قانون و هم مجری قانون از طرف خداست.

 

وی گفت: نقش ایمان به خدا در تحمل مصائب، یکی از نکاتی است که رهبر معظم انقلاب در تفسیر قرآن کریم به میزان زیادی مورد توجه قرار داده‌اند. همچنین مسئله حکمت را در تفسیر آیه «وَهُوَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ» مورد توجه قرار داده‌اند. ایشان می‌فرمایند خداوند، خود دل‌های با ایمان را هدایت می‌کند. اگر ما نوع مدیریت و رهبری سی و چند ساله ایشان را مشاهده کنیم سرشار از توجه به مفاهیم قرآنی و مخصوصا حکمت و علم قرآنی است.