به گزارش ایکنا، بیست و پنجمین شماره فصلنامه علمی پژوهشی «تحقیقات بنیادین علوم انسانی» به صاحبامتیازی عطاالله رفیعی آتانی منتشر شد.
عناوین مقالات این شماره بدین قرار است: «سنتهای الهی و حساسیت به دادههای تجربی: ملاحظاتی مفهومی و توصیههایی روشی»، «بررسی نظریه انتخاب عقلانی از دیدگاه پوپر و صدرالمتألهین»، «بازسازی اصول «پرورش تفکر» براساس هستیشناسی اسلامی به قرائت علامه طباطبائی»، «رابطه شخصیت با تجربههای شناختی در رویکرد شناختی و اندیشه اسلامی با تأکید بر دیدگاه جورج کلی و علامه مصباح یزدی»، «حکمت عملی در مصیبتنامه عطار نیشابوری با تأکید بر اخلاق»، «واکاوی ابعاد فقهی، حقوقی و اخلاقی احداث مراکز خرید و پاساژها در شهرهای معاصر ایران».
در چکیده مقاله «سنتهای الهی و حساسیت به دادههای تجربی: ملاحظاتی مفهومی و توصیههایی روشی» میخوانیم: «حوزه مطالعات سنتهای الهی حیطه نظری مهمی است که تقریباً همه دانشهای انسانی و اجتماعی را تحت تأثیر قرار میدهد. رشد و توسعه این حوزه مطالعاتی با پارهای موانع و مسائل نظری روبهروست. مقاله حاضر کوششی برای پاسخ به دو مسئله نظری پیشروی مطالعات سنن الهی است: الف) به لحاظ فلسفی چه تصویر دقیق و جامعی از سنتهای الهی اجتماعی میتوان ارائه کرد؟ ب) آیا سنتهای الهی از قبیل «قوانین مشروط به ثبات شرایط هستند» که بهدلیل اشتمال بر قیود و شروط پنهان هیچگاه حساسیت بالایی به دادههای تجربی ندارند و بهتبع به کار تبیین و پیشبینی نمیآیند؟ پرسش دوم، یکی از مهمترین چالشهای نظری پیش روی مطالعات سنن الهی است. در مقاله حاضر، ابتدا به لحاظ فلسفی تلقی روشنی از «سنن الهی اجتماعی» ارائه شده و سپس در بخش اصلی مقاله، پیشنهادی پنجمرحلهای برای چگونگی کشف قیود و شروط سنتهای الهی و صورتبندی این سنتها بهنحویکه به دادههای تجربی حساسیت داشته باشند، ارائه شده است. این مراحل عبارتاند از: «ایضاح مفاهیم مضمون در گزارههای حاکی از سنن الهی»، «کشف مصادیق مفاهیم مذکور با تکیه بر روایات برای فهم بهتر آنها»، «فهم و صورتبندی روابط میان سنتهای الهی»، «تطبیق سنتهای الهی بر جهان انسانی ایستا» و «تطبیق سنتهای الهی بر جهان انسانی پویا و تجدید نظر در فهم تفسیری به دست آمده از سنتهای الهی».»
در طلیعه مقاله «بررسی نظریه انتخاب عقلانی از دیدگاه پوپر و صدرالمتألهین» آمده است: «نظریه انتخاب عقلانی یکی از مهمترین و مشهورترین نظریهها در علوم انسانی و تبیین کنشهای انسانی است. بسیاری از اندیشمندان علوم انسانی و اجتماعی این نظریه را خصلت عصر مدرن و علوم انسانی جدید میدانند. از این میان، کارل پوپر نیز آن را شاهکلید و یگانه راه فتح و فهم علوم انسانی دانسته است. وی ضمن تعریف عقلانیت به عمل متناسب با موقعیت و شرایط، معتقد است منطق موقعیت بر مبنای اصل عقلانیت تنها و بهترین ابزار برای فهم، تبیین و پیشبینی کنشهای انسانی است. از سوی دیگر براساس مبانی حکمت متعالیه، از جمله تعریف عقلانیت به عملی که انسان را به قرب الهی میرساند، انتخاب عقلانی نظریهای محدود و ناکارآمد به شمار میآید. نظریه جامع و کامل نیز نظریه انتخاب اختیاری است که هم به عوامل مستقیم کنش، یعنی باورها و انگیزهها و هم عوامل غیرمستقیم کنش، مانند عوامل طبیعی و اجتماعی توجه دارد. در این مقاله به روش توصیفی - تحلیلی و مقایسهای، نظریه انتخاب عقلانی از دیدگاه پوپر و صدرا بررسی شده است. نتیجه اینکه دیدگاه صدرالمتألهین بهدلیل تعریف دقیق عقلانیت و توجه به عوامل مختلف مستقیم و غیرمستقیم کنش، دیدگاهی کاملتر و کارآمدتر از دیدگاه پوپر است.»
در چکیده مقاله «بازسازی اصول «پرورش تفکر» براساس هستیشناسی اسلامی به قرائت علامه طباطبائی» میخوانیم: «هدف پژوهش حاضر تحلیل مفهوم تفکر و استنتاج اصول تربیتی آن براساس مبانی هستیشناسی صدرایی به قرائت علامه طباطبائی است که با استفاده از روش استنتاجی انجام شده است. در بخش اول ناظر بر پیامدهای مبانی هستیشناسی، مفهوم تفکر و هدف پرورش آن تحلیل شده است؛ بدینصورت که به شیوه استنتاج پیشرونده، از بررسی پیشفرضهای لازم در مبانی فلسفی، به سمت استنباط تفکر مطلوب پیش رفتهایم. تفکر تلاش حقیقتجویانه ذهن (بهمنزله شبکهای از ادراکات نفس) برای نزدیکشدن به واقعیت و عبور از ظاهر پدیدهها به باطن آنهاست که فرایند آن با مشاهده حسی و درک ظواهر اشیاء آغاز میشود و از مشاهده کثرت پدیدهها به باطن و سراپرده هستی عبور میکند. در نگاه علامه طباطبائی هدف از پرورش تفکر واقعبینی فرارونده است. در بخش دوم با توصیف و طبقهبندی مبانی هستیشناختی، از روش بازسازیشده فرانکنا برای استنتاج اصول پرورش تفکر استفاده شده است. در دیدگاه مذکور این اصول تربیتی عبارتاند از: ارتباط با واقعیت (تقویت مشاهدات)، تقویت درک نظاممند مراتب طولی و وجوه عرضی عالم (پرورش تفکر کلنگر در عین جزءنگری)، نفوذ به لایههای واقعیت و درک ذومراتب عالم و همچنین کشف زوایای مختلف پدیدهها و درک پیچیدگی عالم (پرورش تفکر عمیق و چندوجهی)، تقویت توان کشف علت پدیدهها و روابط علی عالم و درک توأمان اسباب مادی و غیرمادی (پرورش تفکر علتیاب)، درک وابستگی و نیازمندی موجودات به مبدأ هستی (تقویت تفکر آیهای).»
انتهای پیام