تازه‌ترین شماره فصلنامه «اندیشه نوین دینی» روانه بازار نشر شد

به گزارش ایکنا؛ پنجاه و ششمین شماره فصلنامه علمی پژوهشی «اندیشه نوین دینی» به صاحب‌امتیازی دانشگاه معارف اسلامی و مدیرمسئولی روح‌الله شاکری منتشر شد.

عناوین مقالات این شماره بدین قرار است: «پیوند مسئله تفسیری تکلیف در حد وسع و مسئله کلامی جبر و اختیار»، «مبانی معرفت‌شناختی حجیت ادله نقلی در اعتقادات»، «بررسی و نقد اندیشه شیخ احمد احسایی در ارتباط با عالم وجودی حیات امام عصر(عج)»، «مبانی نظری اسلام و ترسیم الگوی راهبرد‌های یادگیری سازمانی در تشکیلات اسلامی»، «تحلیلی بر رویکرد‌شناسی مکتب سلفی ابن‌تیمیه درباره صفات خبری»، «الیاده و نقد کلامی شخصیت انسان مدرن»، «نسبت‌سنجی ابعاد دین و هویت ملی در فلسفه سیاسی شیخ اسماعیل محلاتی»، «حقیقت اراده انسان و تعلق آن به افعالش از منظر فخررازی و ملاصدرا»، «قبض و بسط برهان حرکت در اندیشه اسلامی»، «مصداق‌شناسی باور‌های شیعی در الهیات فخررازی».

پیوند مسئله تفسیری تکلیف در حد وسع و مسئله کلامی جبر و اختیار

در چکیده مقاله «پیوند مسئله تفسیری تکلیف در حد وسع و مسئله کلامی جبر و اختیار» می‌خوانیم: «این تحقیق مسئله پیوند معرفتی «تکلیف در حد وسع» و «جبر و اختیار» و ابعاد آن در میراث علمی تفسیر و کلام را با رهیافت تاریخی تطبیقی و با روش تحلیلی انتقادی بررسی می‌کند. از آنجا که بحث از این پیوند، در منابع تفسیری کلام‌گرا به میان آمده است، این تحلیل برپایه دیدگاه ده مفسر مؤثر انجام می‌شود. تحلیل تاریخی تطبیقی مفسران برپایه مبانی کلامی در جبر و اختیار به تفسیر آیات پنج‌گانه وسع می‌پردازد. معتزله این آیات را دال بر نفی جبر و اثبات تفویض می‌دانند. اشاعره متقدم به مفهوم‌سازی جدید از وسع می‌پردازند تا آیات را با دیدگاه جبرگرایانه سازگار کنند. اشاعره متأخر به نظریه‌های جبرگرایی معتدل روی می‌آورند. مفسران شیعه این آیات را دال بر نفی جبر و تفویض می‌دانند. رهاورد این پژوهش دستیابی به تمایز سه گونه پیوند تصوری، تصدیقی و تأویلی است. با این تمایز می‌توان چالش‌های تاریخی کلام بنیان در تفسیر آیات وسع را بین دو مسئله تکلیف درحد وسع و جبر و اختیار تبیین کرد.»

مبانی معرفت‌شناختی حجیت ادله نقلی در اعتقادات

در طلیعه مقاله «مبانی معرفت‌شناختی حجیت ادله نقلی در اعتقادات» آمده است: «اعتقادات بخشی از دین است که به ادله نقلی و عقلی وابسته است. خدشه در منابع معرفتی نقل ممکن است معرفت‌بخش بودن نقل را زیر سوال ببرد، در نتیجه پژوهش از مبانی معرفت‌بخشی این ادله و طرح دیدگاه‌ها امری ضروری است. این پژوهش از روش توصیفی تحلیلی برای رسیدن به مقصود خود بهره گرفته است. پذیرش رویکرد غیر تحویل‌گرایی از گواه، مهمترین دستاورد‌های این پژوهش است. مطابق این رویکرد، گواهی منبع مستقل معرفت است و می‌تواند در باورنده معرفت تولید کند. ادله نقلی که حاکی از قول، فعل و تقریر معصوم است خود مهمترین و بارزترین فرد گواهی است. به همین جهت می‌توان در معرفت بخش بودن ادله نقلی تاکید نمود. حتی مطابق رویکرد تحویل‌گرایی و انکار معرفت‌بخش بودن گواه می‌توان حجیت ادله نقلی را ثابت دانست که در این صورت گواه صرفا منتقل‌کننده معرفت برآمده از وحی و حس است و در معرفت‌شناسی حجیت آن دو اثبات شده است.»

حقیقت اراده انسان و تعلق آن به افعالش

در آغاز مقاله «حقیقت اراده انسان و تعلق آن به افعالش از منظر فخررازی و ملاصدرا» چنین آمده است: «اراده یکی از مهم‌ترین صفات انسان است. بین متکلمین و فلاسفه اسلامی در تفسیر اراده انسان و مبدئیت آن برای افعالش دیدگاه‌های گوناگونی وجود دارد. این نوشتار به روش توصیفی- تحلیلی دیدگاه فخر رازی و ملاصدرا در باره حقیقت اراده انسان و مبدئیت آن برای افعالش را واکاوی کرده و به این نتیجه دست یافته است که از نگاه آنان، اراده انسان کیفی نفسانی بوده و تصدیق به وجود آن بدیهی است. فخر رازی با این که چند دلیل عقلی و نقلی برای اثبات استناد افعال انسانی به اراده الهی و عدم تأثیر اراده انسان در این افعال اقامه کرده است لیکن تفسیر بزرگان اشاعره از نظریه کسب را بر نتابیده و تفسیر جدیدی از این نظریه ارائه کرده که در آن، علاوه بر این که همه چیز- از جمله فعل انسان- به خداوند استناد دارد، قدرت و داعی انسان نیز در انجام فعلش تاثیرگذار است. از این رو، میان این دو مطلب ناسازگاری دیده می‌شود و دیدگاه وی در باره مبدئیت اراده انسان در فعلش گویا نیست. ملاصدرا فقط نظریه امر بین الامرین را مبین رابطه صحیح اراده الهی و اراده انسانی در این افعال دانسته‌است. بر این اساس، خداوند فاعل حقیقی فعل انسان بوده و اراده انسان نیز هر چند علت معدّ و واسطه‌ی ظهور اراده الهی در این فعل است، لیکن این اراده به طور حقیقی در فعل انسان اثر گذار است.»

مصداق‌شناسی باور‌های شیعی

در چکیده مقاله «مصداق‌شناسی باور‌های شیعی در الهیات فخررازی» می‌خوانیم: «فخر رازی مفسر و متکلم اشعری است که هرچند تا پایان عمر بر این مذهب کلامی سلوک می‌کند؛ اما در پاره‌ای باور‌ها از دیدگاه‌های اشعری فاصله می‌گیرد و به نقد آن‌ها می‌پردازد. تزلزل و اضطراب فخر در برخی دیدگاه‌ها، بیان‌گر مطالعه و تأمل او در آراء دیگران و تحول فکری وی است. نزدیک شدن رازی در برخی مسائل کلامی به مذهب شیعه، ناشی از یافتن حقیقت در مواضع پیروان اهل بیت(ع) و ضعف نظریات کلامی اشعری و عدم کفایت ادلّه آن‌ها می‌باشد. از مهم‌ترین آن‌ها می‌­توان به مسئله صفات الهی، جبر و اختیار، ولایت و امامت و مهدویت، اشاره کرد. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی به بررسی برخی از مهم‌ترین مواضع کلامی تأثیر پذیری رازی از آموزه‌های شیعی می‌پردازد و به این نتایج می‌رسد که معقولیت باور‌های مذکور و قوت ادله و شواهد آن‌ها از یک سو و ضعف و عدم قدرت اقناع مواضع مدعیات مقابل آن‌ها و تحول فکری رازی از سوی دیگر منجر به اتخاذ چنین مواضعی گردیده است.»

انتهای پیام