سایه فراموشی بر سر صنایع‌دستی/ دست‌بافت‌های یزدی از ثبت جهانی جا ماندند

با تأسيس سازمان ملل متحد، حفاظت از ميراث‏‌های فرهنگی بشری به عهده يونسكو يا سازمان تربيتی، علمی و فرهنگی ملل متحد واگذار شد. از سال 1964 میلادی با تأسيس شورای جهانی صنايع‌دستی به عنوان يكی از ارگان‏‌های وابسته به يونسكو، صنايع‌دستی و سنتی در قالب هنر و صنعت به عنوان بخشی از زندگی فرهنگی و حيات اقتصادی ملل، مورد توجه قرار گرفت. تشويق، كمک و راهنمايی صنعت‌گران دستی و بالابردن سطح اطلاعات تخصصی و حرف‌ه‏ای آن‏‌ها، حفظ و تقويت صنايع‌دستی و تجلی آن به عنوان ركن عمده‏‌ای از حيات فرهنگی ملت‏‌ها و نيز ايجاد همبستگی ميان صنعت‏گران سراسر جهان از جمله اهداف اصلی شورای جهانی صنايع دستی است. در حال حاضر در اين شورا بيش از 90 كشور عضويت دارند و دبيرخانه آن نيز در آمستردام هلند قرار دارد. مهم‏ترين نتيجه‏‌ای كه از تلاش‏‌های جهانی صنايع دستی حاصل شده است، جلب توجه ملت‏‌ها به اهميت فوق‏‌العاده صنايع‏‌دستی در زندگی فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی ملت‏‌ها است. هم‏چنين از طرف اين شورا، روز دهم ژوئن برابر با 20 خرداد به عنوان روز جهانی صنايع دستی تعيين شده است.

عوامل روی‌آوری یزدی‌ها به صنایع دستی
استان یزد از دیرباز مهد صنعت و هنر و معماری بوده و آثار تاریخی فراوان، کالاهای منحصربه فرد و صنایع هنری در این استان همگی دلالت براین مطلب دارد. موقعيت خاص آب و هوايی، وضعيت اقتصادی و دور افتادگی از مركز، از علل روی آوردن مردم به صنايع دستی بوده و اين صنايع از دیرباز مورد توجه صنعتگران، هنرمندان و مردم هنر شناس كشور و جهان قرار داشته است. گرچه بسياری از اين صنايع درحال حاضر با پيشرفت فناوری از شكل و فرم اصلی خود خارج شده و یا به دست فراموشی سپرده شده اما، بازهم در بازارهای شهر و كارگاه‌های صنايع‌دستی می‌توان تاريخ گذشته و هنر يزدی‌ها را مشاهده کرد.

سیدمصطفی فاطمی، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد به مناسبت روز جهانی صنایع‌دستی در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا از یزد، با اشاره به اقدامات انجام شده در راستای احیای صنایع‌دستی در استان اظهار کرد: استان یزد به دلیل قرار گرفتن در موقعیت جغرافیایی در دوره‌های تاریخی با ترکیب فرهنگ‌ها در معماری، صنایع دستی و سایر مایحتاج‌های زندگی ادعا داشته و این نبوغ باعث شهرت یزد نه تنها در کشور بلکه دنیا شد.

 صنایع‌دستی به دست فراموشی سپرده شد
وی ادامه داد: معروف‌ترین انسان‌ها از امپراتور چین تا پاپ لباس‌های برند خود را با پارچه‌های یزدی تهیه می‌کردند که نشان از ادعا و خلاقیت در پارچه و دست بافت‌های بی‌نظیر بوده است که می‌توان به دارایی بافی، کاربافی، زری‌بافی، مفروشات مثل زیلو و فرش، گلیم خاتم، نمد ابرکوه، حصیربافی در بافق و ...اشاره کرد که در یزد شهرت زیادی داشته و دارد.

فاطمی افزود: حتی ملزومات زندگی مثل ظروف و وسایلی از مس‌گری و چلنگری، سفال میبد، زنجیربافی اردکان، طلا و نقره یزد و... دارای شهرت زیادی است.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد با اشاره به اینکه به دلیل صنعتی‌ شدن و سمت و سوی یزد به صنعتی‌ شدن، صنایع‌دستی به دست فراموشی سپرده شد و دست‌بافت‌های یزدی مورد غفلت واقع شد چرا که صرفه اقتصادی نداشت تا به صورت سنتی و با دست تولید شود؛ لذا کم کم جایگاه خود را از دست داد و در بحث تولید از رده خارج شد. 

وی افزود: بعضی صنایع‌دستی مثل ترمه، مخمل، زری‌بافی، داراریی‌بافی  و.. به صورت سنتی تولید نمی‌شود و حتی منسوخ شد؛ لذا در سال‌های اخیر مخصوصاً در داراریی‌بافی اقداماتی صورت گرفت تا در حد توانایی از طریق آموزش‌های لازم به بافنده‌ها این هنر احیا شود.

فاطمی گفت: در قدیم فن بافندگی به گونه‌ای بود که از آبا و اجداد این هنر نسل به نسل انتقال می‌یافته به نحوی که فرد بافنده این فن را به پسر ارشد خانواده آموزش داده و به عنوان راز عبور می‌کرده است و به نسل‌های بعدی منتقل شده، این درحالی است که زمانی این سنت متوقف شد.

خروج دست‌بافت‌های سنتی از رده تولید
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری یزد تصریح کرد: هرچند یزد پیشنه بسیار قابل توجهی در حوزه نساجی و تولیدات آن دارد اما به دلیل اینکه تعداد کارگاه‌ها کم و نقش آنها در اقتصاد یزد ناچیز است، نمی‌توان در حال حاضر برای به ثبت رساندن آن‌ها در فهرست آثار جهانی چندان امیدوار بود.

فاطمی با اشاره به اینکه نساجی به شیوه صنعتی در یزد رونق مناسبی دارد اما نساجی سنتی در حال رکود و از رونق افتادن است گفت: تسهیلاتی برای ایجاد و افزایش کارگاه‌های صنایع دستی یزد اختصاص یافته که بستری برای توسعه و ترویج این بخش خواهد بود.

وی ادامه داد: علاوه بر افزایش کارگاه‌های صنایع‌دستی در حوزه منسوجات و آموزش آن در تلاش برای ثبت جهانی زیورآلات سنتی شهر یزد هستیم و پرونده در حال آماده شدن است تا کارگاه‌ها در حوزه منسوجات هم احیا شود.

فاطمی با اشاره به اینکه به عنوان مثال بافت ترمه به صورت دستی قریب پنج میلیون تومان ارزش دارد این در حالی است که به صورت ماشینی با قیمت ناچیز انجام می‌شود گفت: در بحث برندسازی صنایع دستی نیز اقداماتی انجام شده به نحوی که میبد سال گذشته توانست شهر جهانی زیلو را به نام خود کند و همین اقدام باید برای دیگر شهرها انجام شود.

صنایع‌دستی پرفروش استان یزد
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری یزد با اشاره به برپایی نمایشگاه‌های صنایع دستی از برگزاری نمایشگاهی هفته آینده به مناسبت هفته صنایع دستی در استان خبر داد و گفت: شرکت در نمایشگاه‌های داخلی و خارجی با هدف معرفی صنایع دستی استان از دیگر اقدامات بوده است البته فقط تکیه بر بودجه‌های دولتی نشده و تلاش شده از سازمان‌های دیگر و شهرداری‌ها همکاری لازم صورت گیرد.

وی ادامه داد: خوشبختانه دید شهرداری‌ها هم در حوزه میراث فرهنگی هم صنایع دستی فرق کرده و بسیاری از بازارچه‌ها با کمک شهرداری‌ها برپا شده و نوع نگرشی که در جامعه ایجاد شده کمک خوبی هم در حوزه میراث هم در صنایع دستی بوده است و باید بپذیریم چند سال اخیر اقدامات خوبی در راستای احیای صنایع دستی شده است.

فاطمی با اشاره به پرفروش ترین صنایع‌دستی استان گفت: طلا و جواهر و زیورآلات، نساجی و مفروشات مثل انوادع پارچه‌های یزدی و فرش و زیلو، سفال که هم در بازار داخلی هم خارجی کار شده و برای اولین بار به برخی کشورها و حتی فراتر از حاشیه خلیج فارس صادر شده، از جمله صنایع دستی پرفروش استان است.

تلاش برای احیای صنایع‌دستی
محمدرضا دهقان‌مهرجردی، معاون صنایع دستی اداره‌ کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد نیز در گفت‌وگو با ایکنا تعداد فروشگاه‌های صنایع‌دستی در استان را 25 مورد اعلام کرد و گفت: همچنین ایجاد 11 بازاچه صنایع دستی، برپایی 35 بازارچه موقت و 3 موزه صنایع دستی از جمله اقدامات در این حوزه بوده است.

وی با اشاره به وجود بیش از 3400 کارگاه فعال صنایع دستی از فعالیت بیش از 4200 هنرمند صنایع دستی در استان خبر داد و افزود: بیش از سه هزار آموزش رشته‌های صنایع دستی در سال گذشته صورت گرفته است.

دهقان از 203 فقره صدور پروانه تولید انفرادی و 11 فقره پروانه تولید کارگاهی در سال گذشته خبر داد و گفت: همچنین 411 فقره پروانه تولید انفرادی و 28 فقره پروانه تولید کارگاهی در سال گذشته تمدید شده است.

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری یزد با اشاره به اقدامات انجام شده در راستای احیای صنایع دستی فراموش شده گفت: در سال گذشته پرونده احرامی بافی برای احیا تهیه و این رشته باز زنده شد و در راستای برندسازی زیلوی میبد ثبت جهانی شد.

دهقان مهرجردی تسهیلات کم بهره و بیمه تأمین اجتماعی را از حمایت‌های لازم برای افرادی که در حوزه صنایع‌دستی فعال هستند، برشمرد.

گزارش از اعظم‌السادات میرجلیلی

انتهای پیام