زخم بی‌توجهی بر پیکر بی‌جان بافت تاریخی دهدشت

بافت تاریخی دهدشت با وسعتی بالغ بر 45 هکتار در جنوب شرقی بافت جدید شهر کنونی قرار گرفته و به‌رغم همه تاراج‌ها و تخریب‌هایی که در مقطعی صورت گرفت در زمره بزرگترین بافت‌های تاریخی کشور از لحاظ وسعت و ابنیه تاریخی قرار دارد.

قدمت بافت تاریخی دهدشت
قدمت بافت تاریخی دهدشت یا همان بلاد شاپور به دوره ساسانی بر می‌گردد و در دوران صفویه به اوج توسعه و رونق خود می‌رسد و آثار متعددی نیز از دوران قاجار در بافت قدیم این شهر برجای مانده است.
این شهر در گذشته‌های دور جزو بلاد شا‌پور و سابقه‌ای طولانی در تاریخ دارد که دیر زمانی مرکز بلادشاپور و به هفت گنبد مشهور بود.
بلاد شاپور به واسطه قرار گرفتن بر سر راه پایتخت صفویان به بنادر جنوبی و نیز نزدیکی به شهر ارجان نقش مؤثری در اقتصاد به خصوص تجارت آن زمان ایفا می‌کرده است.
گچ‌بری‌ها و طاق و قوس‌های زیبای این بافت جان تازه‌ای به این مجموعه شگفت‌انگیز داده، به طوری که هر فرد آگاه به مسائل معماری و فرهنگی را مجذوب و متحیر می‌سازد.

مجموعه بناهای بافت قدیم دهدشت
مجموعه بناهای بافت قدیم شامل برج و باروی گرداگرد شهر، ارگ قدیمی، مساجد، حمام‌ها، کاروانسرا، زیارتگاه‌ها هر یک سندی از قدمت و صلابت این شهر کهن هستند.
این شهر از جمله شهرهای قدیمی است که ساکنان آن توانسته بودند با ایجاد قنات‌های طویل از فاصله دور آب دشت‌های اطراف و آب انبارها را با آبراه‌های متعدد به درون شهر انتقال داده و برای آبیاری، کشاورزی و آب شرب استفاده کنند که پس از گذشت سال‌ها هنوز آثار این قنات‌ها و فاضلاب در معابر این شهر به چشم می‌خورد.
شهر تاریخی دهدشت یا همان بلاشاپور در گذر زمان و مقاطع تاریخی مختلف چالش‌های متعددی را به خود دیده است از رونق آن در عهد ساسانی و صفوی تا رکود آن در عهد قاجار و ویرانی آن در اواخر دوران قاجار هر یک در مقطعی باعث مهجور ماندن و به حاشیه رفتن این بافت بی نظیر تاریخی شد.
در اواخر پهلوی دوم و با پایه‌گذاری شهر جدید دهدشت در  جوار شهر  قدیم دهدشت بی آنکه کسی از قدمت و عظمت این بنای تاریخی چیزی بداند، بلاشاپور آماج تخریب و دست درازی قرار گرفت بخش عظیمی از بناهای اصلی این بافت تخریب و  از سنگ و مصالح آن برای برپا کردن خانه‌های جدید شهر دهدشت  و حتی شهرهای مثل سوق و لنده تخریب شد.
این گمنامی و بی‌توجهی به بافت تاریخی بلاشاپور تا اواخر دهده هفتاد ادامه داشت و کمتر کسی حتی متولیان امر از عظمت و قدمت و شاخص‌های بی‌نظیر آن خبر و اطلاع دقیقی نداشت.
پیکر بی‌رمق و زخم خورده بلادشاپور در حالی که آخرین نفس‌های خود را می‌کشید و در اوایل دهه هشتاد مورد توجه مسئولان و دوستداران بناهای تاریخی قرار گرفت و بافت در فهرست آثار ملی ثبت شد.
در طی این سال‌ها اقدامات جسته و گریخته‌ای برای ساماندهی و تملک اراضی و بناهای در امان مانده از تاراج و تخریب انجام گرفت اما این اقدامات ضرب الاجلی مانع از حضور معتادان و دامدان در این بافت نشد.
بافت تاریخی دهدشت بافتی عظیم و بی نظیر است که اگر ساماندهی و به درستی مدیریت می‌شد به تنهایی می‌توانست باعث رونق شهر جدید دهدشت شود اما تاکنون برای این موضوع اقدام اساسی و زیربنایی صورت نگرفته است.
طی این سال‌ها به جز مرمت بناهای اصلی مانند کاروانسرا و حمام‌های این بافت اقدام خاصی برای  رفع تصرف و معارضات این بافت صرت نگرفته و بخش زیادی از بناها و معابر این بافت همچنان زیر خروارها خاک مدفون است.
طی این سال‌ها و در حالی که بافت تاریخی درکانون توجه اقشار مختلف قرار گرفت شاهد تخریب و بروز آتش‌سوزی‌هایی در این بافت بودیم موضوعی که نشان می‌دهد به رغم تبلیغات گسترده آنچنان که باید برای رفع خطر و ساماندهی این بافت کار خاص و درخوری صورت نگرفته است.

مسئولان برنامه مدون داشته باشند
اینک و با وجود اعتباراتی که برای ساماندهی این بافت در نظر گرفته شده است، جا دارد که برای برون رفت بافت تاریخی از وضعیت کنونی متولیان امر اهتمام بیشتری به خرج دهند و براساس برنامه مدون و تلاش مضاعف برای رونق دادن و ساماندهی این بافت بکوشند.

راهکارهای برون‌رفت بافت تاریخی از وضعیت کنونی
استفاده از ظرفیت تشکل‌های مردم نهاد، آموزش و پرورش و دانشگاهای شهرستان کهگیلویه برای فرهنگ‌سازی در حفاظت از آثار تاریخی  از یک سو و تلاش مضاعف در فضای مجازی و رسانه برای معرفی ظرفیت‌های این بافت تاریخی به نوبه خود می‌تواند در شناسایی و معرفی بافت به ایران و جهان مؤثر باشد.
همچنین برگزاری تورهای گردشگری و علمی برای معرفی این ظرفیت‌ها به نوبه خود بسیار مؤثر و کارا خواهد بود این بافت تاریخی که بزرگترین بافت تاریخی و کلکسیون بناهای متعدد و متنوع تاریخی است از گمنامی بیرون خواهد آمد.

یادداشت از سیده‌مهناز خزیر، دبیر ایکنای کهگیلویه و بویراحمد
انتهای پیام