محمدعلی خواجه‌پیری:
نوآوری در نمایشگاه قرآن نیازمند شناخت درست مخاطب است/ برنامه‌ریزی برای دوره بعد از همین امروز
گروه دانشگاه ــ پیشکسوت قرآنی و عضو شورای سیاستگذاری نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم با بیان اینکه امروز قشر کودک و نوجوان و جوان جامعه را نمی‌شناسیم، گفت: اگر کار جدی در این زمینه انجام شود، مخاطب را به خوبی بشناسیم و متناسب با ذائقه هر قشری برنامه‌ریزی کنیم، در دوره‌های بعدی نمایشگاه قرآن به معنای واقعی نوآوری خواهیم داشت. تا مخاطب و نیاز‌های او را نشناسیم، هیچ طرح و برنامه‌ای او را جذب نمی‌کند.
بیش از یک هفته از پایان بیست و هفتمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم، که در بازه زمانی ۲۱ اردیبهشت تا ۴ خردادماه ۹۸ در مصلای بزرگ امام خمینی(ره) برگزار شد، می‌گذرد. برپایی نمایشگاه هر ساله با فراز و فرود‌هایی همراه بوده، اما همچنان مخاطبان و بازدیدکنندگان نمایشگاه، تشنه حضور و تنفس در فضای معنوی و ملکوتی قرآن هستند. انتظار و آرزوی بحق مخاطبان هم این است که نمایشگاه قرآن هر سال بالنده‌تر از پیش باشد.
محمدعلی خواجه پیری، پیشکسوت قرآنی، عضو شورای سیاستگذاری نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم و دبیر کارگروه قرآن و عترت بنیاد فرهنگی خاتم‌الاوصیاء(عج)، در گفت‌وگو با ایکنا، به ارزیابی عملکرد بیست و هفت دوره برپایی نمایشگاه بین‌الملل قرآن کریم پرداخت و با بیان اینکه بودجه همواره مانع اصلی کارآمدی نمایشگاه قرآن بوده است، اظهار کرد: هر دوره نمایشگاه قرآن اقتضائات خود را داشته است. در دوره‌هایی نمایشگاه به مدت یک ماه از ۱۰ صبح تا ۱۱ شب برپا بوده و البته تعیین بازه زمانی و ساعات بازدید وابسته به میزان بودجه، برنامه‌ها و مشارکت دستگاه‌ها در هر دوره بوده است. به عنوان یکی از اعضای شورای سیاستگذاری و شورای برنامه‌ریزی نمایشگاه قرآن باید بگویم یکی از عواملی که همواره مانع فعالیت بهتر نمایشگاه قرآن بوده بودجه است. امسال هم شاهد بودیم که اعتبارات از دوره‌های پیشین بیشتر نشد، در حالی که هزینه‌ها چند برابر شده است؛ بنابراین چاره‌ای نیست غیر از آنکه نمایشگاه جمع و جورتر برگزار شود. نمی‌توان و نباید این نمایشگاه را با دوره‌هایی که از نظر مالی دست پُر بوده مقایسه کرد. آن دوره‌ها شرایط و اقتضائات دیگری وجود داشت که با امروز و این دوره فرق می‌کرد.
تفرجگاه دینی؛ ویژگی مهم نمایشگاه قرآن
این پیشکسوت قرآنی همچنین درباره تعبیر «تفرجگاه دینی» گفت: «تفرجگاه دینی» ویژگی مهم نمایشگاه قرآن است و در هر دوره وجود داشته و خانواده‌ها و قشر مذهبی در ایام رمضان به نمایشگاه می‌آیند و این مکان برای آن‌ها تفرجگاه دینی و معنوی بوده است.
این پیشکسوت قرآنی همچنین درباره تعبیر «تفرجگاه دینی» گفت: «تفرجگاه دینی» ویژگی مهم نمایشگاه قرآن است و در هر دوره وجود داشته و خانواده‌ها و قشر مذهبی در ایام رمضان به نمایشگاه می‌آیند و این مکان برای آن‌ها تفرجگاه دینی و معنوی بوده است.
وی با اشاره به برخی مشکلات برپایی نمایشگاه قرآن افزود: یکی از مشکلاتی که در برپایی دوره بیست و هفتم نمایشگاه قرآن شاهد بودیم، تقارن آن با برپایی نمایشگاه کتاب بود و فاصله بین این دو نمایشگاه اندک بود و بلافاصله پس از پایان فعالیت نمایشگاه کتاب امسال در مصلای امام خمینی(ره)، این فضا باید برای برپایی نمایشگاه قرآن آماده می‌شد. با توجه به اینکه زمان زیادی برای آماده‌سازی نمایشگاه قرآن نیاز است، این نمایشگاه در مدت‌زمان کوتاهی برپا شد.
خواجه‌پیری یادآور شد: براساس تصمیم شورای برنامه‌ریزی و موافقت معاونت محترم قرآن و عترت، بسیاری از برنامه‌های تکراری به این دوره راه پیدا نکرد و حتی ترجیح وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی این بود که نمایشگاه کوچک‌تر شود، اما برنامه با محتوای ضعیف به نمایشگاه نیاید. در فواصل برگزاری جلسات شورای برنامه‌ریزی و تصویب طرح‌ها، این شورا تحت فشار قرار می‌گرفت که چرا طرح‌ها را تصویب نمی‌کند! اما معاون محترم قرآن و عترت مقاومت کردند تا طرح‌هایی با محتوای مصوب نشود و شورا تا حدود زیادی هم موفق بود.
وی گفت: معتقدیم آن‌قدر ظرفیت و امکانات در کشور در حوزه‌های قرآنی و معرفتی وجود دارد که نمایشگاه قرآن مینیاتوری از آن است. باید قدردان کسانی باشیم که ریل نمایشگاه قرآن را گذاشتند تا افراد بتوانند واگن خود را بر روی این ریل قرار دهند. شاید اگر نمایشگاه قرآن نبود، به ذهن کسی نمی‌رسید که می‌توان نمایشگاه قرآن هم برپا کرد.
یازده ماه فرصت برای برنامه‌ریزی تا نمایشگاه بعدی
این پیشکسوت قرآنی با بیان اینکه انس خوب مردم با نمایشگاه قرآن مهم است، افزود: هر ساله این قول و قرار‌ها را می‌شنویم که نمایشگاه در دوره بعد بهتر برگزار خواهد شد، اما تاکنون این اتفاق صددرصد به وقوع نپیوسته است. ایده‌آل آن است که اکنون برای نمایشگاه دوره بیست و نهم برنامه‌ریزی شود، اما اگر از هم‌اکنون جلسات شورای سیاستگذاری و برنامه‌ریزی بررسی نمایشگاه بیست و هشتم شروع شود، در سال آینده نمایشگاه متفاوتی را شاهد خواهیم بود. اگرچه تاکنون به صورت مطلوب این اتفاق نیفتاده و کمبود امکانات و مشغله‌های مسئولان و دست‌اندرکاران اجازه این کار را نداده است. امسال جناب آقای دکتر فقهی‌زاده قول داده‌اند که همزمان با پایان نمایشگاه، دوره بیست و هشتم را کلید بزنند. اگر این اتفاق بیفتد، ۱۱ ماه فرصت برای کار جدی بر روی نمایشگاه قرآن بعدی وجود دارد. در این مدت هر فردی که ایده، محصول و برنامه جدید و نویی دارد، می‌تواند برای راهیابی به نمایشگاه بیست و هشتم اقدام کند.
این پیشکسوت قرآنی با بیان اینکه انس خوب مردم با نمایشگاه قرآن مهم است، افزود: هر ساله این قول و قرار‌ها را می‌شنویم که نمایشگاه در دوره بعد بهتر برگزار خواهد شد، اما تاکنون این اتفاق صددرصد به وقوع نپیوسته است. ایده‌آل آن است که اکنون برای نمایشگاه دوره بیست و نهم برنامه‌ریزی شود، اما اگر از هم‌اکنون جلسات شورای سیاستگذاری و برنامه‌ریزی بررسی نمایشگاه بیست و هشتم شروع شود، در سال آینده نمایشگاه متفاوتی را شاهد خواهیم بود. اگرچه تاکنون به صورت مطلوب این اتفاق نیفتاده و کمبود امکانات و مشغله‌های مسئولان و دست‌اندرکاران اجازه این کار را نداده است. امسال جناب آقای دکتر فقهی‌زاده قول داده‌اند که همزمان با پایان نمایشگاه، دوره بیست و هشتم را کلید بزنند. اگر این اتفاق بیفتد، ۱۱ ماه فرصت برای کار جدی بر روی نمایشگاه قرآن بعدی وجود دارد. در این مدت هر فردی که ایده، محصول و برنامه جدید و نویی دارد، می‌تواند برای راهیابی به نمایشگاه بیست و هشتم اقدام کند.
طرح‌هایی که در پنج دقیقه تصویب می‌شدند
خواجه‌پیری با بیان اینکه در این دوره و پیش از برپایی نمایشگاه قرآن تا روز‌های آخر منتهی به افتتاح نمایشگاه به علت ضیق وقت دفاع از طرح‌ها ادامه داشت، افزود: در اواخر کار شورای برنامه‌ریزی مجبور بود ظرف مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه این طرح‌ها را تصویب یا رد کند، در حالی که برای هر طرح زمان بیشتری نیاز بود. امسال و همزمان با پایان بیست و هفتمین نمایشگاه قرآن، اگر شاهد عزم جدی برای برنامه‌ریزی دوره بعد باشیم، بیست و هشتمین نمایشگاه قرآن دوره متفاوتی خواهد بود. دو سال دیگر این دولت برای برنامه‌ریزی نمایشگاه وقت دارد و اگر این اتفاق بیفتد، می‌تواند نقطه عطفی در برگزاری نمایشگاه قرآن باشد. البته همچنان همه چیز بستگی به امکانات، بودجه و همکاری دستگاه‌ها دارد. نمایشگاه قرآن امسال هم هرچه بود، مثل هر سال، با نقاط قوت و ضعف تمام شد، اما این مهم بود که مردم استقبال و خرید خوبی داشتند. ۱۲ میلیارد فروش در نمایشگاه رقم خوبی است. مردم استقبال خوبی کردند. خوشی مردم از هر چیز دیگری ارزشمندتر است. اگرچه بحث‌های معرفتی و بصیرتی هم حائز اهمیت است، اما همین که مردم در رمضان با قرآن و اهالی قرآن همنشین بوده و حال خوشی داشته‌اند، نقطه قوت نمایشگاه است، اما باید برای ارتقای فرهنگ معرفتی و بصیرتی مخاطبان برنامه‌های جامع و جاذب طراحی و اجرا کرد.
خواجه‌پیری با بیان اینکه در این دوره و پیش از برپایی نمایشگاه قرآن تا روز‌های آخر منتهی به افتتاح نمایشگاه به علت ضیق وقت دفاع از طرح‌ها ادامه داشت، افزود: در اواخر کار شورای برنامه‌ریزی مجبور بود ظرف مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه این طرح‌ها را تصویب یا رد کند، در حالی که برای هر طرح زمان بیشتری نیاز بود. امسال و همزمان با پایان بیست و هفتمین نمایشگاه قرآن، اگر شاهد عزم جدی برای برنامه‌ریزی دوره بعد باشیم، بیست و هشتمین نمایشگاه قرآن دوره متفاوتی خواهد بود. دو سال دیگر این دولت برای برنامه‌ریزی نمایشگاه وقت دارد و اگر این اتفاق بیفتد، می‌تواند نقطه عطفی در برگزاری نمایشگاه قرآن باشد. البته همچنان همه چیز بستگی به امکانات، بودجه و همکاری دستگاه‌ها دارد. نمایشگاه قرآن امسال هم هرچه بود، مثل هر سال، با نقاط قوت و ضعف تمام شد، اما این مهم بود که مردم استقبال و خرید خوبی داشتند. ۱۲ میلیارد فروش در نمایشگاه رقم خوبی است. مردم استقبال خوبی کردند. خوشی مردم از هر چیز دیگری ارزشمندتر است. اگرچه بحث‌های معرفتی و بصیرتی هم حائز اهمیت است، اما همین که مردم در رمضان با قرآن و اهالی قرآن همنشین بوده و حال خوشی داشته‌اند، نقطه قوت نمایشگاه است، اما باید برای ارتقای فرهنگ معرفتی و بصیرتی مخاطبان برنامه‌های جامع و جاذب طراحی و اجرا کرد.
نمایشگاهی از جنس فرهنگ که ۲۷ سال دوام آورده است
وی ادامه داد: بنده شاهد زحمات زیاد مسئولان برپایی نمایشگاه امسال بودم. فقط در شورای برنامه‌ریزی ۱۵۰ ساعت جلسه طی چهار ماه تشکیل شد. اگرچه در اواخر کار به علت تصادف توفیق شرکت در جلسات را نداشتم، اما کار جمعی و مشارکت دستگاه‌ها در برپایی نمایشگاه امسال خوب بود. چراغ نمایشگاه همچنان روشن است و باید هر دوره پرنورتر باشد. این مهم است که نمایشگاهی از جنس کار فرهنگی بیست و هفت سال دوام آورده است.این پیشکسوت قرآنی اظهار کرد: امسال در بخش مشاوره مردم استقبال خوبی داشتند. غرفه‌های معرفتی هم فعالیت‌های خوبی را ارائه دادند، اما باید در این حوزه کار جدی‌تر و عمیق‌تری انجام شود. اگرچه مدت زمان برپایی این دوره کوتاه‌تر شد و همه ساله بیشترین جمعیت بازدیدکننده از نمایشگاه قرآن را در شب‌های قدر شاهد بودیم و به علت محدودیت‌ها، امسال نمایشگاه زودتر به کار خود پایان داد.
محصولات بخش فروش در حد استطاعت مردم باشد
وی در پاسخ به این پرسش که پس از بیست و هفت سال برپایی نمایشگاه قرآن، کار ویژه این نمایشگاه چه باید باشد، گفت: زمانی گفته شد که عنوان نمایشگاه مناسب نیست و باید نام دیگری برای آن انتخاب کرد. دلیل آن هم وجود تنوع زیاد در فضای مشخصی بود و اینکه به جشنواره شباهت بیشتری داشت. البته این ایده پذیرفته نشد و گفتند نام نمایشگاه باید بماند. وجود بخش فروش در نمایشگاه خوب است و این بخش باید با ملاحظات خاص خود باقی بماند، اما محصولات عرضه‌شده باید در حد استطاعت مردم باشد و بتواند سبد فرهنگی مورد نیاز مردم را تأمین کند.
وی در پاسخ به این پرسش که پس از بیست و هفت سال برپایی نمایشگاه قرآن، کار ویژه این نمایشگاه چه باید باشد، گفت: زمانی گفته شد که عنوان نمایشگاه مناسب نیست و باید نام دیگری برای آن انتخاب کرد. دلیل آن هم وجود تنوع زیاد در فضای مشخصی بود و اینکه به جشنواره شباهت بیشتری داشت. البته این ایده پذیرفته نشد و گفتند نام نمایشگاه باید بماند. وجود بخش فروش در نمایشگاه خوب است و این بخش باید با ملاحظات خاص خود باقی بماند، اما محصولات عرضه‌شده باید در حد استطاعت مردم باشد و بتواند سبد فرهنگی مورد نیاز مردم را تأمین کند.
شناخت ذائقه مخاطبان اولویت برنامه‌ریزی‌های نمایشگاه قرآن است
وی تصریح کرد: نمایشگاه باید تفرجگاه معنوی خانواده‌ها باشد و در این زمینه نمایشگاه باید بر مسائل بصیرتی و معرفتی تمرکز کند. اگر یک سال با این فکر کار شود و مهمتر از آن ذائقه مردم شناخته شود، دوره‌های بعد متفاوت‌تر خواهد بود. مسئولان توجه دارند که مخاطب جوان و نوجوان و کودک و نیز بزرگسال و خانواده تفاوت‌های زیادی دارند. این‌ها باید رصد شود و یکسال کار کارشناسی انجام شود. حتی به عقیده من باید از هم‌اکنون درباره نمایشگاه بیست و نهم کار کرد. مهم این است که فرصتی مغتنم در دست است و می‌توان از آن حداقل برای تلنگری به مخاطبان برای انس بیشتر با قرآن و تداوم آن در طول سال استفاده کرد.
بودجه برحسب اولویت به طرح‌های مهم و خوب تخصیص یابد
خواجه‌پیری ادامه داد: معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم معذوریت‌هایی دارد و آن اینکه تا نزدیک نمایشگاه بودجه آن مشخص نیست و این امر برنامه‌ریزی را بسیار دشوار می‌کند. در شورای سیاستگذاری مصوب شده دوره بعدی باید بلافاصله پس از پایان دوره بیست وهفتم کلید بخورد. یکی از پیشنهاد‌های من در این شورا این بود که اقدامات خوب رصد و روی همان‌ها سرمایه‌گذاری شود. اگر یکسال کار شود، برنامه جامعی تدوین خواهد شد که بر آن اساس هر مقدار بودجه تخصیص یابد، برحسب اولویت‌ها از سبد برنامه‌ها انتخاب می‌شود. اما اگر منتظر باشند که چقدر بودجه اختصاص می‌یابد، که این امر اواخر فروردین و اوایل اردیبهشت سال آینده مشخص می‌شود، دیگر برنامه‌ریزی فایده ندارد. هر سال هم ماه رمضان و نمایشگاه قرآن به اوایل سال نزدیک‌تر و تکلیف بودجه سخت‌تر می‌شود. باید طرح‌ها در طول سال بررسی و اولویت‌بندی شود و براساس بودجه‌ای که در اختیار قرار می‌گیرد، بهترینشان انتخاب شوند.
خواجه‌پیری ادامه داد: معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم معذوریت‌هایی دارد و آن اینکه تا نزدیک نمایشگاه بودجه آن مشخص نیست و این امر برنامه‌ریزی را بسیار دشوار می‌کند. در شورای سیاستگذاری مصوب شده دوره بعدی باید بلافاصله پس از پایان دوره بیست وهفتم کلید بخورد. یکی از پیشنهاد‌های من در این شورا این بود که اقدامات خوب رصد و روی همان‌ها سرمایه‌گذاری شود. اگر یکسال کار شود، برنامه جامعی تدوین خواهد شد که بر آن اساس هر مقدار بودجه تخصیص یابد، برحسب اولویت‌ها از سبد برنامه‌ها انتخاب می‌شود. اما اگر منتظر باشند که چقدر بودجه اختصاص می‌یابد، که این امر اواخر فروردین و اوایل اردیبهشت سال آینده مشخص می‌شود، دیگر برنامه‌ریزی فایده ندارد. هر سال هم ماه رمضان و نمایشگاه قرآن به اوایل سال نزدیک‌تر و تکلیف بودجه سخت‌تر می‌شود. باید طرح‌ها در طول سال بررسی و اولویت‌بندی شود و براساس بودجه‌ای که در اختیار قرار می‌گیرد، بهترینشان انتخاب شوند.
رسالت خبرگزاری ایکنا در انسجام ارتباط جامعه قرآنی
عضو شورای سیاستگذاری نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم با بیان اینکه تعدادی از برنامه‌های مصوب نمایشگاه امسال به علل گوناگون خیلی دیر به نتیجه رسید و اگر زمان بیشتری وجود داشت، شاید برنامه‌های بهتری را در نمایشگاه شاهد بودیم، گفت: البته نقاط قوت این بود که امسال برنامه خارج از مصوب شورا به نمایشگاه نیامد. مشکل عمده هم در این مسئله عدم هم‌افزایی جامعه قرآنی و پویا نبودن این ارتباط است. این مشکل بزرگی است. از طریق سامانه، از مردم و فعالان قرآنی برای حضور و مشارکت در نمایشگاه قرآن دعوت شد، اما چند درصد مردم و جامعه قرآنی از این سامانه اطلاع داشتند و اخبار را پیگیری می‌کردند؟ نهایتاً از طریق تماس تلفنی و ارتباط متقابل برای حضور در نمایشگاه دعوت به عمل آمد. ارتباط منسجمی بین این افراد وجود ندارد. این کار ایکنا و رسانه‌هاست که بتوانند پویشی راه بیندازد و بین مردم، مسئولان و جامعه قرآنی ارتباط برقرار کنند. این ارتباط در شرایط فعلی گسسته و ضعیف است.
وی افزود: البته جامعه قرآنی هم باید فعال شود. اگر جامعه قرآنی همت کند، ارتباط منجسمی به وجود می‌آید. نمایشگاه قرآن که متعلق به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیست و این را بار‌ها مسئولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اعلام کرد‌ه‌اند. نمایشگاه متعلق به نظام است و همه باید همت کنند و پای کار بیایند. اگر امسال این اتفاق بیفتد و بیست و هفت دوره برپایی نمایشگاه را دقیقاً ارزیابی کنند، در دوره بعدی شاهد برپایی نمایشگاه بهتری خواهیم بود. رسانه‌ها به ویژه ایکنا باید در طول سال فعال باشند و قرآنیان را تشویق به هم‌افزایی کنند. اگر همه کمک کنند، اتفاقات خوبی را شاهد خواهیم بود. جناب آقای فقهی‌زاده قول داده‌اند نمایشگاه دوره بعد را از حالا آغاز کنند. چون نمایشگاه با برنامه‌های فاخر کمتر از یکسال وقت نمی‌گیرد. با شناختی که از ایشان دارم ان‌شاءالله این وعده را عملی خواهند کرد.
خواجه‌پیری گفت: امروز قشر کودک و نوجوان و جوان جامعه را نمی‌شناسیم. اگر کار جدی در این زمینه انجام شود، مخاطب را به خوبی بشناسیم و متناسب با ذائقه هر قشری برنامه‌ریزی کنیم، نوآوری به معنای واقعی خواهیم داشت. تا مخاطب و نیاز‌های او را نشناسیم، هیچ طرح و برنامه‌ای او را جذب نمی‌کند.
خواجه‌پیری گفت: امروز قشر کودک و نوجوان و جوان جامعه را نمی‌شناسیم. اگر کار جدی در این زمینه انجام شود، مخاطب را به خوبی بشناسیم و متناسب با ذائقه هر قشری برنامه‌ریزی کنیم، نوآوری به معنای واقعی خواهیم داشت. تا مخاطب و نیاز‌های او را نشناسیم، هیچ طرح و برنامه‌ای او را جذب نمی‌کند.
گفت‌وگو از مریم روزبهانی
انتهای پیام
