فيضالاسلام؛ احیاگر نهج‌البلاغه/ معامله‌ای با امیرالمؤمنین(ع)
گروه معارف ــ عالم محقق، سيدعلی نقی اصفهانی آل‌محمد، معروف به فيضالاسلام در راستای تلاش و جهاد علمی خود، سه کتاب عظیم و مقدس قرآن کریم، نهج‌البلاغه و صحیفه سجادیه را ترجمه و شرح کرد که این کار وی موجب آشنایی عموم مردم فارسی زبان با این سه کتاب پرارج شد.
عالم محقق، سيدعلی نقی اصفهانی آل‌محمد معروف به فيضالاسلام، در سال 1284 در خمينی‌شهر به دنيا آمد. وی پس از گذران علوم مقدماتی، راهی نجف اشرف شد و پس از شركت در دروس عالی سيدابوالحسن اصفهانی، آقا ضياءالدين عراقی و شيخ محمدكاظم شيرازی، به اجتهاد دست يافت. فيضالاسلام همچنين پس از طی سالها تحقيق و تأمل در حديث، از دو محدث نامدار زمان آيت‌الله شيخ عباس محدث قمی و شيخ علی اكبر نهاوندی به اخذ اجازه روايت نائل آمد.
آيت‌الله سيدعلى نقى فيضالاسلام صاحب اجازات اجتهاد و روایی ارزشمند از مراجع و محدثان عالی مقام شد و در راستای تلاش و جهاد علمی خود، سه کتاب عظیم و مقدس قرآن کریم، نهج‌البلاغه و صحیفه سجادیه را ترجمه و شرح نمود. این کار وی موجب آشنایی عموم مردم فارسی‌زبان با این سه کتاب پرارج شد، به خصوص کتاب شریف نهج‌البلاغه که تا آن زمان فاقد شرح و ترجمه کامل فارسی بود و سرانجام اين عالم بزرگوار در 24 ارديبهشت 1364، در هشتاد سالگی دارفانی را وداع گفت.
ولادت
سيدعلی نقى فيضالاسلام در سال ۱۲۸۴ در خانواده‌اى روحانى در سده، اصفهان به دنيا آمد. پدر و مادر فیض‌الاسلام، از خاندان دانش بودند که نسب آنان از طریق محمد دیباج فرزند امام جعفر صادق(ع)، در چهلمین پُشت به حضرت علی(ع) می‌رسید. پدرش، سید محمد، اهل علم و در هدایت مردم کوشا بود. مادر او، حیات سلطان نیز زنی عالمه بود و سید غیاث‌الدین، برادر فیض‌الاسلام، مقدمات علوم دینی را از مادرش فرا گرفت.
تحصیلات
سيدعلی نقی در خانواده‌ای سرشار از علم و معنويت از پنج سالگی مقدمات علوم دينی را نزد برادر بزرگتر خود، سيدغياث‌الدين که مردی فاضل، خطيب و انديشمند بود فرا گرفت. وی سپس برای سيراب شدن از علوم آل محمد(ع) و با کمک برادر خود، از اصفهان به تهران، مشهد مقدس و نجف اشرف، هجرت کرد و بهترين روزهای عمر را با شور و عشق و اخلاص به فراگيری معارف و احکام مقدس اسلام و مذهب شريف اهل بيت (ع) سپری می‌کرد. پس از طى مراحل سطح به نجف مهاجرت کرد و پس از ساليانى تحصيل و کوشش به درجه اجتهاد رسيد.
اجازات
سیدعلی‌نقی در سال ۱۳۵۲ق در حالی که حدود ۳۰ سال داشت، از سیدابوالحسن اصفهانی، آقا ضیاءالدین عراقی و شیخ محمدکاظم شیرازی گواهی اجتهاد گرفت. او همچنین از شیخ علی اکبر نهاوندی و شیخ عباس قمی نیز اجازه روایت دریافت کرده بود.
آثار
ترجمه و شرح نهج‌البلاغه.
ترجمه و شرح صحیفه کامله سجادیه.
ترجمه و خلاصه التفسیر قرآن عظیم؛ در ۱۶۷۱ صفحه.
الافاضات الغرویه فی الاصول الفقهیه؛ در دو مجلد.
الثقلان فی تفسیر القرآن؛ تفسیر سوره مبارکه فاتحه الکتاب.
رهبر گمشدگان؛ که در اثبات رجعت و پاسخ مفصل به دیدگاه‌های شریعت سنگلجی است.
پاسخ نامه ازگلی؛ که در اثبات رجعت و پاسخ اجمالی به دیدگاه‌های شریعت سنگلجی است.
بنادر البحار؛ که شرح، ترجمه و تحقیق بیست و پنج جلد بحار الانوار اثر محمدباقر مجلسی است.
چراغ راه.
مسئله رجعت.
قفل دهن شیطان.
الاشارات الرضویه.
ترجمه و شرح نهج البلاغه.
خاتون دو سرا سیدتنا زینب الکبری.
مقدمه‌ها و بیانیه‌های عالمانه و متعهدانه.
ترجمه و تفسیر قرآن
فیض‌الاسلام در نظر داشت تفسیر کاملی از قرآن مجید، شامل خلاصه‌ای از همه تفسیرها و احادیث به مناسبت موضوعات قرآنی، به شیوه‌ای روان و ساده بنویسد. از این رو، با استناد به منابع گوناگون، مشغول نگارش آن شد. او چون تفسیر سوره حمد را نوشت، احساس کرد چنین اثری فرصت بسیاری می‌طلبد و طول عمر آدمی برای نوشتن آن کفایت نمی‌کند. از این رو، روش خویش را تغییر داد و به ترجمه و خلاصه تفسیر بسنده کرد. وی پس از چهارده سال، ترجمه همراه با تلخیص تفاسیر را به پایان رساند و آن را منتشر کرد.
ترجمه و شرح نهج‌البلاغه
وی با توجه به علاقه‌ای که به امیرمؤمنان و نهج‌البلاغه داشت و از سوی دیگر، احساس می‌کرد عامه فارسی زبان از این کتاب بی‌بهره‌اند، تصمیم گرفت این اثر را به جامعه فارسی زبان معرفی کند. وی در مقدمه این اثر می‌نویسد:
«از عصر سیدرضی مؤلف نهج‌البلاغه تا روزگار ما، جز علما و خواص از مردم، کسی نمی‌دانست که این کتاب، جامعِ همه حقایق دین مقدس اسلام و مذهب شریف جعفری بوده و افراد بشر را به سیادت و سعادت جاودانی راهنماست. تا اینکه خداوند عزوجل به این بنده توفیق عطا فرموده، این کتاب مکرم را در مدت بیش از شش سال در شش جزء ترجمه کرده و همه مسایل آن را با اختصار و ساده و روان که همه بهره‌مند گردند، شرح دادم و در دسترس جهانیان گذاشتم تا اینکه همگان به عظمت آن آشنا شدند».
ترجمه صحیفه سجادیه
فیض‌الاسلام ضمن ترجمه و تفسیر قرآن کریم، به ترجمه و شرح صحیفه کامله سجادیه پرداخت. روش وی در این تلاش، معنا کردن دقیق واژه‌هاست و هر کلمه و عبارت و مطلبی را که به توضیح و شرح نیاز دارد، میان دو هلال نهاده است تا ترجمه از شرح مطالب متفاوت باشد و تصرفی در اصل عبارت نشود. وی در ابتدای بیشتر دعاهای این کتاب، توضیحاتی کوتاه، ولی پرمحتوا، عالمانه و در خور فهم عموم درباره موضوع اصلی دعا و پیام اساسی آن آورده است که خواننده با مطالعه این نکات، با آگاهی افزون‌تری دعاهای صحیفه سجادیه را خواهد خواند. وی در خاتمه یادآور گردیده است: «خدای را سپاسگزارم که مرا توفیق عطا فرمود این کتاب مقدس را به بهترین ترجمه و شرح، با خط طاهر خوشنویس در دسترس گذارم و مطالب و نکاتی را که بزرگان علما در شروح خود بیان کرده‌اند، با اضافاتی بر آن‌ها از کتاب‌های تاریخی، حدیث، فقه، لغت، حکمت و کلام که درخور آن است، به طور اختصار و ساده و روان در آن بگنجانم».
فعالیت‌های تبلیغی
فیض‌الاسلام پس از بازگشت از نجف اشرف، در تهران ماندگار شد و به کار نشر و تبلیغ معارف دینی پرداخت در زمان وی کتاب‌ها و اندیشه‌های کسانی چون احمد کسروی، علی اکبر حکمی‌زاده و شریعت سنگلجی منتشر می‌شد و فیض‌الاسلام منتقد دیدگاه‌های آنان بود. وی کتاب رهبر گم شدگان را در نقد شریعت سنگلجی نوشت و در لابلای برخی از آثار نیز به نقد آن‌ها پرداخت.
در سایه عنایت حضرت زینب(س)
مرحوم فیض الاسلام در مقدمه کتاب خاتون دو سرا، انگیزه خود از نگارش زندگی حضرت زینب را چنین شرح می‌دهد: بیش از دوازده سال پیش به درد شکم گرفتار شدم و معالجه اطبا سودی نبخشید، برای استشفا به اتفاق و همراهی اهل بیت و خانواده به کربلای معلا مشرف شدیم، در آن جا هم سخت مبتلا گشتم. روزی دوستی از زائرین، در نجف اشرف، من و گروهی را به منزلش دعوت نموده با این که رنجور بوده، رفتم، در بین گفت‌وگوهای گوناگون، یکی از علما که در آن مجلس بود، فرمود: پدرم می‌گفت هرگاه حاجت و خواسته‌ای داری، خدای تعالی را سه بار به نام علیا حضرت زینب کبری ـ علیها السلام ـ بخوان، بی شک و دو دلی خدای عزوجل خواسته ات را روا می‌سازد، از این رو من هم چنین کرده شفا و بهبودی بیماریم را از خدای تعالی خواستم، و علاوه بر آن، نذر نموده و با پروردگارم عهد و پیمان بسته که اگر از این بیماری بهبودی یافته، کتابی در احوال سیده معظمه ـ علیهما السلام ـ بنویسم و از بسیاری اشغال و کارها و نوشتن و چاپ و نشر کتاب ترجمه و خلاصه تفسیر قرآن عظیم، به نذر خود وفا ننمودم؛ تا این که چند روز پیش یکی از دخترانم (وفقها الله تعالی) مرا آگاه ساخت که به نذر م وفاء ننموده، من هم از خدای عزاسمه توفیق و کمک خواسته به نوشتن آن شروع نمودم و آن را کتاب ترجمه خاتون دو سرا؛ سیدتنا المعصومه، زینب الکبری (ارواحنا لتراب اقدامها الفداء) نامیدم.
معامله‌ای با امیرالمؤمنین(ع)
سیدمحمدرضا فیض‌الاسلام فرزند سیدعلی‌نقی فیض اصفهانی در برنامه ضیافت، در رابطه با زندگی پدر بزرگوارش گفت: ایشان برای چاپ نهج البلاغه بسیار رنج کشیدند و حتی سه خانه در تهران داشتند که آن‌ها را فروختند و خرج این کار کردند، خانه‌ای را اجاره کرد که برق نداشت و وقتی باران می‌آمد کاسه می‌گذاشتیم تا به داخل خانه نریزد، حتی یک روز مادرم گلایه کرد، که ما را اجاره نشین کرده‌ای؟ پدر در جواب با آرامشی خاص پاسخ دادند من همه این‌ها را به امیرالمؤمنین(ع) دادم و یک جا همه این‌ها را از ایشان پس می گیرم. و جالب این است که در سال ۱۳۳۹ یک خانه خرید ۱۰۰۰ متر، و پول این خانه را هم نداشت فقط زمینی داشت که در عوض چند فرش به او داده بودند، صاحبخانه هم گفت اگر پولش را در موعد ندهید آن را پس می‌گیرم. از یاد نمی‌برم که همان شبی که فردایش باید به محضر می‌رفتند، درب خانه را زدند، واسطه معامله گفت زمین شما را ۴۰ تومان می‌خرند، در نهایت نیز فردای آن روز همان مقدار پولی که کم داشتند جور شد و به راحتی معامله کردند و این گونه بود که امیرالمؤمنین(ع) هر آن چه از اموال را که پدر در راه او خرج کرده بود به او برگرداند.
درگذشت
بالاخره در 24 اردیبهشت سال 1364 شمسی روح متعبد و ولایی این رادمرد میدان علم و عمل به سوی معبود پرواز کرد و انبوهی از دوستان و علاقه‌مندان را در سوگ خود نشاند.
منابع:
سایت فرهیختگان تمدن شیعی
مرکز جهانی اطلاع‌رسانی آل البیت
ترجمه نهج البلاغه، سید جعفر شهیدی، مقدمه یح.
دانشنامه اسلامی
دانشنامه حوزوی
گردآوری: اعظم السادات میرجلیلی
