وجوه حلال و حرام جوایز مسابقات تلویزیونی
گروه اقتصاد ــ اگر افرادی در مسابقه تلویزیونی شرکت کنند و در ازای پاسخ به سؤالات جایزه بگیرند، اگر پول جوایز را از خودشان بدهند اشکالی ندارد، اما اگر پول را از شرکت‌کنندگان بگیرند، کما اینکه عده زیادی به روش‌های مختلف این کار را می‌کنند و غالباً بخش اعظم پول به جیب برگزارکننده مسابقات می‌رود و درصد اندکی را به شرکت‌کنندگان می‌دهند، در اینجا هر دو حرام می‌شود.
به گزارش ایکنا؛ آیت‌الله العظمی ناصر مکارم شیرازی، از مراجع معظم تقلید شیعیان، اخیراً در پاسخ به استفتائی، حکم شرعی برگزاری و شرکت در برنامه تلویزیونی «برنده باش» و مالک شدن جایزه آن را بیان کردند. این حکم در فضای رسانهای کشور بازتاب زیادی داشت؛ تا جایی که عده‌ای از احتمال برچیده شدن این برنامه پربیننده و عده‌ای دیگر از تغییر سبک اجرای آن سخن می‌گویند.
حجت‌الاسلام والمسلمین اکبر بیگی، مدرس احکام و مسائل شرعی در حوزه علمیه قم و از کارشناسان مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات شرعی، در یادداشتی که در اختیار ایکنا، قرار داده به بیان نکاتی درباره ابعاد فقهی جوایز مسابقات تلویزیونی و همچنین فتوای اخیر آیت‌الله مکارم شیرازی در این‌باره پرداخته که متن این یادداشت در ادامه می‌آید:
در سال‌های اخیر برگزاری مسابقات پیامکی و تلفنی و غیره، روز به روز رشد داشته و امروز شبکه‌های تلویزیونی و رادیو و گوشی‌های تلفن همراه مملو است از چنین مسابقاتی که غالباً جنبه تبلیغی هم دارد. جدای از اینکه اصل برگزاری مسابقاتی به این شکل مناسب است یا خیر، می‌خواهیم بدانیم حکم شرعی آنها چیست؟ آیا بلااشکال‌اند؟ اگر چنین است آیا در همه وجوه و صورت‌های گوناگون جایز است؟
به عنوان نمونه یکی از این مسابقات به این‌گونه است به گوشی موبایل مشترکین پیام می‌آید با ارسال پیامك بدون متن در قرعه كشی خودرو یا سایر جوایز شركت كنید و هم زمان با ارسال پیامك به آنها مبلغی از طریق قبض یا كارت شارژ از حساب مشترک كسر می‌شود و به حساب آن شركت یا مؤسسه واریز می‌شود و جوایزی نیز به قید قرعه به شرکت کنندگان پرداخت می‌شود
آیت‌الله مکارم شیرازی در پاسخ به این سوال فرموده‌اند: اگر جایزه از پول شرکت کنندگان تهیه می‌شود این كار در واقع نوعی بخت‌آزمایی جدید است كه آن را به شكل ارسال پیامك درآورده‌اند، شركت در آن جایز نیست و هدیه‌ای كه می‌دهند شبیه هدیه‌ای است كه در بخت‌آزمایی یا قمار و مانند آن می‌دهند؛ متأسفانه هر روز یك راه جدیدی برای جذب اموال مردم تولید می‌كنند و مردم را به كارهایی كه مشروع نیست می‌كشانند.
مقام معظم رهبری نیز در این مورد فرموده‌اند: اگر در قبال شرکت در قرعه کشی چیزی دریافت نشود و کسر کردن پول تنها در ازای هزینه پیامک باشد، فی نفسه اشکال ندارد؛ اما اگر مبلغی به علت شرکت در قرعه‌کشی کسر می‌شود، به شکلی که با پول آنها جایزه تهیه شده و به شرکت کنندگان داده می‌شود، حالت شرعی ندارد و همان شرط بندی حرام است.
در توضیح فتاوای بالا باید گفت که این‌گونه مسابقات در چهار صورت مختلف قابل فرض هستند که دو صورت آن جایز و دو مورد دیگر حرام هستند.
آن دو موردی که حرام هستند یکی این است که شما بابت پیامک یا برگه قرعه‌کشی یا موارد مشابه پولی پرداخت کنید (غیر از هزینه عادی پیامک) و در نهایت به برندگان از همان پول‌ها جایزه بدهند. در واقع جایزه فرد برنده از سایر شرکت کنندگان اخذ شده، که این قطعاً حرام است.
شکل دیگر این است که چند نفر بنشینند و قرار بگذارند که مثلاً مسابقه‌ای را پیش بینی کنند و در نهایت بازنده‌ها مبلغی به برنده بدهند که این هم همان شرط بندی و حکمش نیز حرام است.
اما صورت حلال چگونه است؟ اول اینکه پولی دریافت نشود یا مثلاً همان هزینه عادی و متعارف پیامک از شما کسر شود (نه اینکه برای یک پیامک، صد یا دویست تومان) و در نهایت نیز خود آن شرکت یا موسسه یا ارگان جایزه برنده را تقبل نماید. این بلا اشکال و حلال است.
صورت دیگر مسابقات به این‌گونه است که افرادی در مسابقه شرکت می‌کنند و در ازای پاسخ به سؤالات جایزه میگیرند که در این مسابقات اگر پول جوایز را از خودشان بدهند اشکالی ندارد اما اگر پول را از شرکت‌کنندگان بگیرند کما این که عده زیادی به روش‌های مختلف این کار را می‌کنند و غالباً بخش اعظم پول به جیب برگزارکننده مسابقات می‌رود و درصد اندکی به شرکت کنندگان می‌دهند، در اینجا هر دو حرام می‌شود.
چنانچه حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی، روز چهارشنبه چهارم اردبیهشت‌ماه در آغاز درس خارج فقه خود در مسجد اعظم قم، توضیحاتی درباره برخی مسابقات و جوایزی که در اختیار شرکت‌کنندگان قرار می گیرد، ارائه کردند.
معظم‌له گفتند: بدون این که اسم دستگاهی را ببرم اگر یک دستگاهی پیدا شود، سؤالاتی مطرح کند و بگوید هرکس جواب بدهد ما جایزه می‌دهیم، آیا درست است یا نیست؟
ایشان با تأکید بر این که سؤالات نیز باید معقولانه باشد چراکه گاهی اوقات حتی سؤالات مذهبی نامعقولی مطرح می‌کنند، ادامه دادند: فرض بگیریم سؤالات خوب، اگر پول جوایز را از خودشان بدهند اشکالی ندارد، در واقع می‌خواهند برای کار خیر و مسائل علمی و آموزشی خرج کنند، در اینجا مانعی ندارد. اما اگر پول را از شرکت کنندگان بگیرند کما این که عده‌ی زیادی به روش‌های مختلف این کار را می کنند و غالباً بخش اعظم پول به جیب برگزارکننده مسابقات می‌رود و درصد اندکی به شرکت‌کنندگان می‌دهند، در اینجا هر دو حرام می‌شود.
ایشان با تأکید بر اینکه این مسئله نوعی بخت‌آزمایی و قمار است، تصریح کردند: سایر حضرات آقایان هم همین نظر را گفته‌اند و ما البته با صراحت بیشتری بیان کرده‌ایم. در کشور اسلامی نباید این وضع باشد، باید شفاف باشد. مال حرام برکت ندارد، در راه بد مصرف می‌شود و خیری در آن نیست.گاهی اوقات گفته می‌شود بعضی از موسسات در مضیقه مالی هستند، سخن این است که باید تلاش کنیم از راه های مشروع کمبودها را جبران کنیم، نه از راه‌های غیر مشروع. خدا کند انسان به گونه‌ای باشد که مرز حلال و حرام را بهم نزند، خط قرمزها را نشکند، ما شیعیان علی(ع) هستیم که فرمود اگر تمام دنیا را به من بدهند یک کار خلاف کوچک نمی‌کنم.
رهبر معظم انقلاب نیز در دیدار با کارگران درروز چهارشنبه چهارم اردیبهشت در تذکری غیرمستقیم در زمینه این‌گونه مسابقات فرمودند که باید فرهنگ کار و تولید و تلاش را ترویج دهیم و روحیه انتظار برای ثروت بادآورده را از بین ببریم و روش‌هایی شبیه بخت‌آزمایی را ترویج نکنیم که دستگاه‌های مختلف از جمله صدا و سیما باید متوجه این معنا باشند.
انتهای پیام
