پدر شعر پارسی و حفظ قرآن در هشت سالگی

در زندگی‌نامه رودکی سمرقندی این گونه آمده است که ابوعبدالله جعفربن محمدبن حکیم‌ بن عبدالرحمن‌ بن آدم رودکی در یکی از روستاهای کوهستانی ناحیه رودک سمرقند، به نام «بنج» زاده شد.
او دوران کودکی خود را در خانواده‌ای اهل فضل گذراند و از اولین روزهایی که قادر به فراگیری بود به مکتب رفت. هوش و نبوغ او، زبانزد اطرافیان بود و به خصوص در کودکی از حافظه‌ای قوی و ذوقی سرشار بهره داشت، به گونه‌ای که 8 ساله بود که حافظ قرآن شد.
رودکی به روایتی از کودکی نابینا بوده‌است و به‌ روایتی بعدها کور شد. رودکی را نخستین شاعر بزرگ پارسی‌ گوی و پدر شعر پارسی می‌دانند که به این خاطر است که تا پیش از وی کسی دیوان شعر نداشته‌ و این از نوشته‌های ایرانی عربی نویس هم عصر رودکی- ابوحاتم رازی مسجل می‌گردد و به عنوان پدر شعر کلاسیک فارسی از جایگاه ممتازی در جهان برخوردار است.
آثار رودکی
رودکی با وجود تقدم نسبت به شاعران بزرگ ایران زمین از پرکارترین‌ها نیز بشمار می‌رود. ابیات او در گزارش‌های رشیدی سمرقندی، جامی در بهارستان، نجاتی و شیخ منینی و مولفان «حبیب السیر» و «زینت المجالس» و مفتاح التواریخ در همه و همه تعداد ابیات رودکی بیش از یک میلیون محاسبه کرده‌اند که آمار ارائه شده اندکی در شمار با هم متفاوت است.
مهم‌ترین اثر او کلیله و دمنه منظوم است. جز آن سه مثنوی از او رسیده و از بقیه اشعارش جز اندکی نمانده‌ است. کلیله و دمنه در اصل کتابی است هندی که در دورهٔ ساسانیان به دستور بزرگمهر و به وسیله برزویه طبیب به پارسی میانه ترجمه شد و داستانیست رمزآمیز از زبان حیوانات. روزبه دادویه مشهور به ابن مقفع پس از اسلام آن را به عربی برگرداند و همان اثر ابن مقفع یا متن پهلوی بتوسط رودکی به شعر فارسی در آمد. نصرالله منشی از معاصران بهرامشاه غزنوی نیز در سدهٔ ششم ترجمهٔ ابن مقفع را به نثر پارسی کشید. داستان منظوم شدن کلیله و دمنه به توسط رودکی در شاهنامه نیز منقول است.شیخ بهایی در کتاب کشکول خود آورده‌است که منظومهٔ کلیله و دمنهٔ رودکی مشتمل بر دوازده هزار بیت بوده‌است.اینک نمونه‌ای از ادبیات باقیمانده از منظومهٔ کلیله و دمنهٔ رودکی:
دمنه را گفتا که تا این بانگ چیست با نهیب و سهم این آوای کیست؟
دمنه گفت اورا: جز این آوا دگر کار تو نه هست و سهمی بیشتر
آب هرچه بیشتر نیرو کند بند ورغ سست بوده بفگند
دل گسسته داری از بانگ بلند رنجکی باشدت و آواز بلند
از دیگر آثار رودکی می‌توان به سندبادنامه اشاره نمود. اثر سندبادنامه هم از اصلی هندی بوده که از عصر ساسانیان به ایران شده و از ایران به ادبیات عرب و اروپا راه یافته‌ است.سندبادنامه در دوره سامانیان به فرمان نوح بن نصر سامانی به فارسی ترجمه گشت.هم اکنون تنها یک سندبادنامه دردست داریم که تهذیب کاتب سمرقندی می‌باشد و اصل آن نوشتهٔ ابوالفوارس قنازری ست.مطابق پژوهش‌های پاول هرن شرق شناس مشهور آلمانی مربوط به سندبادنامهٔ رودکی است:
آن گرنج و آن شکر برداشت پاک وندر آن دستار آن زن بست خاک
آن زن از دکان فرود آمد چو باد پس فلرزنگش بدست اندر نهاد
یا این بیت:
تا به خانه برد زن را با دلام شادمانه زن نشست و شادکام
اشعار غنایی که عمده اشعار غنایی رودکی را غزل‌ها و رباعی‌های وی تشکیل می‌دهند و مدایح از دیگر آثار پدر شعر فارسی است. 

تأثیرپذیری رودکی از قرآن و احادیث
رودکی شاعر بزرگ آغاز قرن چهارم هجری است و نخستین‌بار به شعر فارسی ضبط و قاعده معین داده، و آن را در موضوعات مختلفی از قبیل داستان و غزل و مدح و مرثیت و وعظ و طنز و جز آن به کار برده است، و به همین سبب نزد شاعران زمان خود و بعد از آن به استاد شاعران، و سلطان شاعران مشهور گشت. از وی شعر بسیار روایت کرده‌اند. شاید بزرگترین کارش نظم کلیله و دمنه بوده است که امروزه تنها ابیاتی از آن بر جای مانده است. وی در دربار سامانیان، بویژه امیر نصربن احمد (331 هـ. ق) می‌زیسته است.
از بررسی دقیق اشعاری که از رودکی باقی مانده است به روشنی برمی‌آید که در فهم قرآن مجید و سخنان پیامبر اکرم(ص) و معصومان دیگر و اطلاع از فرهنگ اسلامی بسیار ورزیده بوده است. و همین خود نشان می دهد که ذهن این شاعر گرانمایه ی پارسی دری از آغاز با مفاهیم دینی و سنت های اسلامی و از جمله قرآن مجید و حدیث رسول امین(ص) و دیگر معصومین آشنا بوده است.

منابع:
1.دیوان رودکی سمرقندی، نفیسی
2.تاریخ ایران از اسلام تا سلاجقه، از سلسله تحقیقات ایرانشناسی دانشگاه کمبریج
3. دکتر علی‌اصغر حلبی - تاثیر قرآن و حدیث در ادبیات فارسی- انتشارات اساطیر 1374

انتهای پیام