سحر به وقت «چراغ ملاکاظم» در یزد/ هدیه بیست و هفتمی رمضان

به گزارش ایکنا؛ در بررسی آداب و رسوم ایرانیان در ماه مبارک رمضان باید یادی از یزد کرد که آداب و رسوم ویژه این مردمان ریشه در اعتقاداتشان دارد. یزدی‌ها در گذشته از ستاره بینی برای پی بردن به زمان سحر استفاده می‌‌کردند که از جمله می‌توان به تشخیص ستارگان به نام‌های نیم گزک، گزوپرویز و گزوترازو اشاره کرد؛ اما به تدریج خادمان مساجد به این مقوله ورود پیدا کردند و در ساعت‌های پایانی مانده به سحر چراغ‌هایی را روشن می‌کردند و در نقاط مرتفع شهر و گلدسته مسجدها می‌گذاشتند تا مردم با دیدن نور چراغ به نزدیک شدن سحر پی ببرند و وقت اذان، چراغ‌ها را خاموش می‌کردند تا مردم بدانند باید سفره سحری را ببندند و نماز صبح را به جا آورند. یکی از مشهورترین این چراغ‌ها، «چراغ ملاکاظم» خادم مسجد جامع کبیر یزد بود که راهنمای بسیاری از روزه داران محسوب می‌شد.

روزه‌داران یزدی در این ماه برای کسب و کار خود نیز تغییراتی ایجاد می‌کردند؛ مشاغلی که با پخت انواع غذاها سروکار داشتند کار خود را به بعدازظهر منتقل می‌کردند. مشاغلی که باعث خستگی زیاد می‌شد از سحر تا ظهر یکسره انجام می‌گرفت و تا افطار کار تعطیل می‌شد. این تقسیم‌بندی باعث می‌شد کمتر به روزه‌داران فشار بیاید. در شهرستان‌های یزد نظیر اردکان بر اساس اینکه ماه رمضان در فصل گرم باشد یا سرد؛ مردان و زنان کارهای خود را به صبح و عصر منتقل می‌کردند.

در نزدیکی افطار «نقاره­ آفتاب‌زرد» نواخته می‌شد و مردم به سمت حمام‌ها می‌رفتند و غسل می‌کردند به‌خصوص شب‌های احیا که به استقبال بازگشایی روزه خود می‌رفتند. اصولا در حمام‌ها با شلغم افطار می‌کردند، اما یک رسم زیبا برای افطاری دادن در خرانق یزد این بود که درآمد حاصل از موقوفات در مساجد برای تهیه افطاری مصرف می‌شد. این کار باعث رونق سنت زیبای وقف می‌شد. علاوه بر این، هزینه روضه‌خوان، خدام مساجد و روحانی مسجد از همین روش پرداخت می‌شد.

در شهرستان‌های یزد نظیر اردکان رسم «کمچلی زدن» رایج است که زنانی که بچه ندارند یا دختران دم بخت با یک کمچلی و کاسه مسی به درب هفت خانه می‌روند و از صاحب‌خانه طلب چیزی را دارند. از دیگر مراسم «پیراهن مراد» است که با خریدن پارچه و نخ و سوزن با در نظر گرفتن حاجت خود اعم از شفای بیمار، برکت در رزق و روزی و ازدواج به خیاطی در مساجد می‌پردازند. علاوه بر مراسم پیراهن مراد، یزدی‌ها «حلقه مراد» برای فرزندانی که به سن بلوغ نمی‌رسند با تهیه پول از اشخاصی که نام فاطمه و محمد و یا علی دارند اقدام به خرید یک حلقه از زرگری می‌کنند که دختران به هر دو گوش آن‌ها و پسران به یکی از گوش‌ها آویزان می‌کنند. نام این حلقه «حلقه‌ هفت محمد» یا «حلقه‌ هفت مرتضی علی» و یا «حلقه‌ هفت فاطمه» است.

یزد در شب‌های قدر با روضه قنبر سر می‌کند؛ به نحوی که از شب 19 تا 27 ماه مبارک رمضان خوانده می‌شده است. این روضه بیشتر مخصوص زنان است که با نذری دادن و طلب حاجت در این چند روز در خانه‌ها برگزار می‌شود و به عنوان نماد ضربت خوردن مولای متقیان حضرت علی(ع) است. در مراسم روضه قنبر، دو شخصیت دیگر نیز حضور دارند که یکی نقش حضرت زینب(س) را با لباس بلند و مشکی و شخصیت دیگر نقش ام‌کلثوم(س) را بازی می‌کرد و بین حاضران در گروه، صحبت‌هایی در قالب شعر رد و بدل و اشعار حزن‌آلود نیز خوانده می‌شد. در شب 24 ماه رمضان نیز در میان نماز ظهر و عصر، آئین کیسه‌دوزی و لباس‌ مراد اجرایی می‌شود به نحوی که پارچه‌ای را به نیت شفا برای بیمار تهیه می‌کنند و آن را برش می‌دهند تا کار دوخت روی آن انجام شود.

«نان لقمه‌ای مراد» هم یکی دیگر از آداب و رسومی است که مردم یزد در گذشته انجام می‌دادند و امروز هم به صورت محدودتر در برخی نقاط یزد انجام می‌شود. در این مراسم هم که روز 27 ماه مبارک رمضان انجام می‌شود، پول آرد نان از هفت نفر از سادات و یا پنج نفر از مومنین که نام پنج تن آل عبا را دارند به نیت تبرک گرفته می‌شود و نان در ابعاد کوچک و لقمه‌ای پخت می‌شود.

در شب 27 رمضان که شب قصاص ابن ملجم است، مردم به جشن و سرور می‌پردازند و اگر مراسم خواستگاری، بله‌برون، عقد و عروسی دارند در این شب برگزار می‌کنند؛ همچنین تازه دامادها در این شب به نوعروسان خود هدیه می‌دهند که به هدیه بیست و هفتمی معروف است. در این شب، مردان خضاب و زنان حنا می‌بندند و لباس نو به تن می‌کنند و به منزل فامیل و اقوام می‌روند و بعد از افطار نیز غذاهای یزدی مانند شولی یا کله‌پاچه می‌خورند.

خوراکی‌های یزدی‌ها در ماه رمضان

شولی یکی از مهمترین آش‌های استان یزد است که طرفداران بسیاری در تمام استان و حتی در تمام کشور دارد و افرادی که به یزد سفر کرده‌اند و از این آش خورده باشند، حتما نسبت به آن علاقه بسیار زیادی پیدا کرده‌اند.

یکی دیگر از آش‌های بسیار معروف استان یزد، آش گندم است، این آش بسیار مقوی است و البته پخت آن هم دردسرهای بسیاری دارد. معمولا برای پخت این آش، بین هشت الی 10 ساعت باید محتویات بر روی آتش بماند تا به صورت کامل پخته شود و به قول معروف، آش جا بیفتد. مردم یزد معمولا در ایام شهادت مولی الموحدین، حضرت علی(ع)، اقدام به پخت این آش می‌کنند و برای افطار به مساجد و برای سحری به درب منازل می‌دهند.

انتهای پیام