چشم‌داشتن به داشته‌های دیگران؛ تهدیدی برای سعادت دنیوی و اخروی
گروه معارف: اگر کسی به این ورطه افتاد که هرچه دیگران دارند بهترش را داشته باشد دست به اعمالی خواهد زد که آخرت‌سوز و ویران‌گر است؛ چراکه در این حالت شخص می‌کوشد چیزهایی را تهیه کند و به نمایش بگذارد که در چشم دیگری خوب و زیبا و شگفت‌انگیز باشد و برتری خود را از این طریق به رخ دیگری بکشد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از لرستان، چشم و هم‌چشمی و چشم داشتن به داشته‌های دیگران یکی از خطراتی است که سعادت دنیوی و اخروی ما را به‌شدت تهدید می‌کند، اگر کسی به این ورطه افتاد که هرچه دیگران دارند بهترش را داشته باشد دست به اعمالی خواهد زد که آخرت‌سوز و ویران‌گر است چراکه در این حالت شخص می‌کوشد چیزهایی را تهیه کند و به نمایش بگذارد که در چشم دیگری خوب و زیبا و شگفت‌انگیز باشد و برتری خود را از این طریق به رخ دیگری بکشد.
انسان‌ها معمولاً در زندگی خود خواسته یا ناخواسته دیگرانی را الگو قرار می‌دهند و سعی می‌کنند چون او باشند، که این الگوپذیری می‌تواند جنبه مثبت یا منفی داشته باشد.
قرآن‌کریم در آیاتی گزارش می‌کند که برخی از مردم، رقابت سازنده و سالمی نداشتند؛ چراکه راه را گم کرده بودند و چیزهایی را کمال میدانستند که یا ضد کمال بود یا تنها در حد وسیله و ابزار، ارزش داشت ولی برخیها بدان اصالت داده و آن‌را هدف میانگاشتند.
ازجمله این مردمان، گروهی از بنیاسرائیل بودند که قارون را الگوی خود قرار داده و میخواستند مانند او شوند و در حسرت ثروت قارونی به‌سر میبردند، چراکه ثروت را اصیل دانسته و به‌عنوان هدف برای خویش قرار داده بودند.اینان ثروت را عامل سعادت خود میدانستند از این‌رو در حسرت ثروت قارونی بودند و او را الگوی رفتاری خویش قرار می‌دادند.اینان زمانی بیدار می‌شوند که خداوند، قارون را با مال و کاخ و ثروت او به زمین فرو میبرد و نیست و نابود می‌کند.آن زمان است که خود را سرزنش می‌کنند که چرا قارون را الگوی خود قرار داده و چشم و هم‌چشمی با قارون داشتند.
عقده حقارت
فردی که دچار چشم و هم‌چشمی است به‌دلیل احساس حقارتی که دارد می‌خواهد در انجام کار یا زمینه‌ای از دیگران بهتر باشد و سعی می‌کند به‌نوعی سرپوشی بر این احساس بگذارد، به همین خاطر خود را توانمندتر و بهتر از آنچه هست قلمداد می‌کند در حالی‌که باید به‌دنبال تامین نیازهای طبیعی خود باشد و در حد طبیعی هم برای تامین نیازهایش تلاش کند و کمال مطلق را در این ابزارها و روش‌ها بجوید.
تکاثرطلبی؛ از عوامل چشم و هم‌چشمی
تکاثرطلبی می‌تواند یکی دیگر از علل و عوامل چشم و هم‌چشمی باشد؛ زیرا شخص با این شیوه می‌کوشد تا اموری را گرد آورد که بتواند به رخ دیگری بکشد و خود را در حد و اندازه طرف مقابل و یا فراتر از آن بنمایاند.زیاده‌خواهی‌های آدمی در همه حوزه‌ها وجود دارد ازجمله زیاده‌خواهی‌های آدمی میتوان به گردآوری مال و فرزند و اموری اشاره کرد که به چشم میآید.
حسادت‌های فردی غیرسازنده میان افراد جامعه، عامل مهمی در ایجاد چشم و هم‌چشمی است؛ از این‌رو می‌بایست با آموزش درست و ایجاد بینش و نگرش سازنده چون مسئله غبطه، تبدیل و دگرگون ساخت و جامعه را از آثار زیان‌بار چشم و هم‌چشمی و صرف هزینه‌های بسیار در امور غیرمفید رهایی بخشید.
کسیکه به مقایسه مادی زندگی خود با زندگی دیگران میپردازد، گرفتار نوعی خودکم‌بینی می‌شود و خود را در میان مردم خوار و پست میشمارد از نظر این دسته از افراد، اگر وضعیت مادی مطلوب شود، وضعیت اعتباری و روحی آنان نیز بهتر می‌شود زیرا ملاک و معیار کرامت و اهانت را مادیات دنیوی میدانند، در حالی‌که کرامت انسان در تقوا و کمالاتی است که کسب می‌کند و برای آن پایانی نیست، هم‌چنان که اهانت و خواری را می‌بایست در دوری از خداوند و بیتقوایی و نقص وجودی خود دانست.
فراموشی آخرت و دنیاطلبی
قرآن‌کریم در آیه 88 سوره یونس می‌فرماید: «بدانید که زندگی دنیا بازی و سرگرمی و تجمل‌پرستی و فخرفروشی در میان شما و افزون‌طلبی در اموال و فرزندان است ... و دنیا جز متاع فریب نیست».
از آن‌جایی‌که از نظر اسلام، کمال مطلق، خداوند است و هر انسانی باید برای کسب آن شتاب کند و گوی سبقت را از همگان برباید، میتوان گفت اگر چشم و هم‌چشمی در این چارچوب انجام بگیرد سازنده و خوب و ارزشی و در غیر این‌صورت ضد ارزشی و بد خواهد بود.
خدای متعال در بیان معیار مسابقه اخلاقی، مسابقه به هدف دستیابی به خیر را مطرح می‌کند و می‌فرماید: «فاسبقوا الخیرات؛ در کارهای خیر مسابقه دهید» کمااینکه خیّر در فرهنگ قرآنی آن نعمتی است که کمالی باشد یا انسان را به کمالی برساند.از این‌رو خداوند متعال در آیه 148 سوره بقره با این مضمون « وَلِكُلٍّ وِجْهَةٌ هُوَ مُوَلِّيهَا فَاسْتَبِقُواْ الْخَيْرَاتِ أَيْنَ مَا تَكُونُواْ يَأْتِ بِكُمُ اللّهُ جَمِيعًا إِنَّ اللّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ» از مردم می‌خواهد تا در خیرات یعنی کمال و کمال‌خواهی مسابقه دهند و در فرصت کوتاه عمر، خود را به آن برسانند.
همچنین در آیه 21 سوره حدید با این مضمون «سَابِقُوا إِلَى مَغْفِرَةٍ مِّن رَّبِّكُمْ وَجَنَّةٍ عَرْضُهَا كَعَرْضِ السَّمَاء وَالْأَرْضِ أُعِدَّتْ لِلَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ ذَلِكَ فَضْلُ اللَّهِ يُؤْتِيهِ مَن يَشَاءُ وَاللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ» می‌فرماید: «به‌سوی مغفرتی از پروردگارتان و بهشتی که عرض و پهنای آن آسمان و زمین است، سبقت جویید».
آثار و پیامدهای چشم و هم‌چشمی بد
چنان که گفته شد، چشم و هم چشمی، ریشه در رقابت ناسازنده و ناسالم و الگوبرداری‌های نادرست دارد. از این رو شخص، گرفتار بیماریهائی چون حسادت، حسرت و اندوه و افسردگی می‌شود و گمان می‌کند که فقدان ثروت و کمبودهای مادی به معنای اهانت و ذلت و خواری اوست. (فجر، آیه 61)
وقتی ما از پدیده نابهنجار چشم و هم چشمی سخن به میان می‌آوریم، منظور رقابت و مسابقه در مادیات است؛ وگرنه مسابقه در معنویات و اخلاق و این که هرکسی در کار نیک و خیر شتاب کند و در انجام آن گوی سبقت را از دیگران برباید، بسیار کار پسندیده و اخلاقی است و خداوند در آیات زیادی آن را تشویق و ترغیب کرده و به عنوان یک ارزش معرفی نموده است.
پدیده نابهنجار چشم و هم چشمی بد از جمله پدیده‌ها و نابهنجاریهایی است که درمیان مردم و بخصوص زنان به شکل گسترده وجود دارد و بیشتر افراد دست کم در موردی و یا زمانی گرفتار این نابهنجاری اجتماعی می‌شوند. مولفه‌های اساسی چشم و هم چشمی بد در تظاهر، رقابت ناسالم، احساس خودکم بینی و کمبود، در امور مادی و ارضای آن به اشکال گوناگون یافت می‌شود.
چشم و هم چشمی بد، نوعی نقص و نارسایی در شخصیت شخص و نادرستی در بینش و نگرش او است که می‌تواند منجر به بیماری خطرناک روانی چون احساس افسردگی و نومیدی و بی اعتمادی شود.
اگر چشم و هم چشمی از نوع رقابت بد و ناسالم در خانواده‌ای وجود داشته باشد، کودکان این خانواده‌ها نیز دچار مشکلات ویژه‌ای می‌شوند. از آنجا که کودکان رفتار پدر و مادر را ملاک اعمال خود قرار می‌دهند، پدر و مادری که دچار چشم و هم چشمی بد و حسادت آمیز و خودکم بینی باشند، سبب بروز این پدیده در کودکان خود می‌شوند؛ زیرا این پدر و مادر نمی‌توانند به کودک بیاموزند که قدرت واقعی، در دوست داشتن دیگران و از خود گذشتگی است، بلکه کودک از روی رفتار پدر و مادر به این نتیجه می‌رسد که تظاهر به اموری و گردآوری ثروت و مادیات و بها دادن به آن، ملاک برتری افراد انسانی است.
این درحالی است که والدین به عنوان الگوهای سازنده کودک، می‌بایست چشم و هم چشمی خوب را تشویق کنند و رقابت سالم را در امور معنوی و علمی بدانند؛ چرا که امتیاز واقعی انسان در اخلاق خوب و امور معنوی است که باعث رشد و تکامل فرد می‌شود.
بررسی‌های علمی نشان می‌دهد که چشم و هم چشمی بد و رقابت ناسالم در برخی از موارد موجب تحریک افراد و وقوع تخلفاتی در آنها می‌شود. در بسیاری از موارد، وسواس، اختلاف‌های رفتاری، پرخاشگری و حتی طلاق در خانواده‌ها از چشم و هم چشمی‌های کوچک آغاز شده است.
روان شناسان براین باورند که چشم و هم چشمی‌ها، اگر به صورت رقابت سالم در زمینه تحصیلی، حرفه و شغل باشد موجب پیشرفت انسان است، ولی بیشتر اوقات به صورت رقابت ناسالم در همه زمینه‌ها از قبیل خرید لوازم منزل، پوشاک، طلاو زیورآلات، انتخاب رشته تحصیلی و حتی سفرهای خارجی و زیارتی مشاهده می‌شود که نه تنها موجب پیشرفت نمی‌شود، بلکه از نظر اقتصادی هم به خانواده و حتی جامعه لطمه می‌زند.
فردی که چشم و هم چشمی از نوع ناسالم دارد، به دلیل احساس حقارتی که دارد (فجر، آیه 61)، می‌خواهد در انجام کار یا زمینه‌ای از دیگران بهتر باشد و سعی می‌کند به نوعی سرپوشی بر این احساس بگذارد، به همین خاطر خود را توانمندتر و بهتر از آنچه که هست، قلمداد می‌کند. (اعراف، آیه 21 و سوره ص، آیه 67) در حالی که انسان باید به دنبال تامین نیازهای طبیعی خود باشد و در حد طبیعی هم برای تامین آنها تلاش کند و کمال مطلق را در این ابزارها و روش‌ها بجوید.
یکی از دلایل دیگری که موجب می‌شود چشم و هم چشمی بد و رقابت ناسالم در جامعه و در بین افراد شیوع پیدا کند، تسلط روحیه رقابت ناسالم در جامعه است، یعنی افرادی که از حیث امکانات مادی و معنوی دچار کمبود هستند، بدون در نظر گرفتن اوضاع اقتصادی و خانوادگی خود به دنبال نیازهای غیرواقعی می‌روند و با اعتقاد بر این که اگر فلان مقام یا موقعیت را داشته باشم در جامعه مقبولیت بیشتری خواهم داشت، مرتباً اتومبیل یا وسایل منزل خود را ارتقا می‌دهند و در این میان رسانه‌های جمعی به ویژه تلویزیون و فیلمهای سینمایی نیز به این پدیده، بیشتر دامن می‌زنند تا جایی که چشم و هم چشمی بد و تقلید از لباس شروع می‌شود و به تدریج در تمام زمینه‌ها از قبیل مجالس میهمانی، معاشرتها و رفت و آمدها حتی در انتخاب مسکن و وسایل زندگی تاثیر می‌گذارد.
وقتی در یک جامعه ارزشها تغییر پیدا کنند و داشته‌های مادی جای ارزشهای معنوی را بگیرند، افراد برای به دست آوردن جایگاه اجتماعی می‌کوشند خود را به ابزار روز مجهز سازند. آنها می‌پندارند که داشتن این ابزار موجب می‌شود سریع تر پیشرفت کنند و بیشتر دیده شوند و این گونه سعادت و خوشبختی واقعی را تجربه کنند. (قصص، آیات 67 تا 28)
ناآگاهی، تجمل‌گرایی، داشتن اعتقادات ضعیف، به دنبال مد بودن، غلبه احساسات بر تعقل، تبعیت از فرهنگ‌های بیگانه بدون شناخت و ارزیابی دقیق از آن فرهنگ، عدم تشخیص نیازهای واقعی خود، خانواده و جامعه، حاصلی جز چشم و هم چشمی بد و رقابت ناسالم در جامعه ندارد و مردم به جای تحقق کمالات اخلاقی و معنوی به سمت ثروت‌های قارونی و الگوبرداری از آنها می‌روند و رقابت و مسابقه ناسالمی را رقم می‌زنند. (همان)
بسیاری از مشکلات خانواده‌ها به خاطر چشم و هم چشمی در خرید وسایل و لوازم خانه در طول زندگی است، بعضی از زنان به منظور تعویض وسایل خانه و به دنبال تشریفات و ظواهر زندگی به خصوص در نزدیکی ایام نوروز، همسران خود را به هر زحمت و مشقتی می‌اندازند تا لوازم قدیمی خانه را عوض کند. اکثر زنان جامعه ما زنان قانعی هستند و در مقابله با مشکلات و مسائل سخت زندگی با شوهران خود همراهی می‌کنند ولی تعدادی هم هستند که در برابر خواست‌های خود گذشت نمی‌کنند، طمع و زیاده خواهی در زندگی، هم برای مرد و هم برای زن در بسیاری از موارد به بحران‌های جدی در زندگی‌های مشترک ختم می‌شود.
انسان‌ها معمولاً در زندگی خود خواسته یا ناخواسته دیگرانی را الگو قرار می‌دهند و سعی می‌کنند چون او باشند، که این الگوپذیری می‌تواند جنبه مثبت یا منفی داشته باشد.
قرآن‌کریم در آیاتی گزارش می‌کند که برخی از مردم، رقابت سازنده و سالمی نداشتند؛ چراکه راه را گم کرده بودند و چیزهایی را کمال میدانستند که یا ضد کمال بود یا تنها در حد وسیله و ابزار، ارزش داشت ولی برخیها بدان اصالت داده و آن‌را هدف میانگاشتند.
ازجمله این مردمان، گروهی از بنیاسرائیل بودند که قارون را الگوی خود قرار داده و میخواستند مانند او شوند و در حسرت ثروت قارونی به‌سر میبردند، چراکه ثروت را اصیل دانسته و به‌عنوان هدف برای خویش قرار داده بودند.اینان ثروت را عامل سعادت خود میدانستند از این‌رو در حسرت ثروت قارونی بودند و او را الگوی رفتاری خویش قرار می‌دادند.اینان زمانی بیدار می‌شوند که خداوند، قارون را با مال و کاخ و ثروت او به زمین فرو میبرد و نیست و نابود می‌کند.آن زمان است که خود را سرزنش می‌کنند که چرا قارون را الگوی خود قرار داده و چشم و هم‌چشمی با قارون داشتند.
عقده حقارت
فردی که دچار چشم و هم‌چشمی است به‌دلیل احساس حقارتی که دارد می‌خواهد در انجام کار یا زمینه‌ای از دیگران بهتر باشد و سعی می‌کند به‌نوعی سرپوشی بر این احساس بگذارد، به همین خاطر خود را توانمندتر و بهتر از آنچه هست قلمداد می‌کند در حالی‌که باید به‌دنبال تامین نیازهای طبیعی خود باشد و در حد طبیعی هم برای تامین نیازهایش تلاش کند و کمال مطلق را در این ابزارها و روش‌ها بجوید.
تکاثرطلبی؛ از عوامل چشم و هم‌چشمی
تکاثرطلبی می‌تواند یکی دیگر از علل و عوامل چشم و هم‌چشمی باشد؛ زیرا شخص با این شیوه می‌کوشد تا اموری را گرد آورد که بتواند به رخ دیگری بکشد و خود را در حد و اندازه طرف مقابل و یا فراتر از آن بنمایاند.زیاده‌خواهی‌های آدمی در همه حوزه‌ها وجود دارد ازجمله زیاده‌خواهی‌های آدمی میتوان به گردآوری مال و فرزند و اموری اشاره کرد که به چشم میآید.
حسادت‌های فردی غیرسازنده میان افراد جامعه، عامل مهمی در ایجاد چشم و هم‌چشمی است؛ از این‌رو می‌بایست با آموزش درست و ایجاد بینش و نگرش سازنده چون مسئله غبطه، تبدیل و دگرگون ساخت و جامعه را از آثار زیان‌بار چشم و هم‌چشمی و صرف هزینه‌های بسیار در امور غیرمفید رهایی بخشید.
کسیکه به مقایسه مادی زندگی خود با زندگی دیگران میپردازد، گرفتار نوعی خودکم‌بینی می‌شود و خود را در میان مردم خوار و پست میشمارد از نظر این دسته از افراد، اگر وضعیت مادی مطلوب شود، وضعیت اعتباری و روحی آنان نیز بهتر می‌شود زیرا ملاک و معیار کرامت و اهانت را مادیات دنیوی میدانند، در حالی‌که کرامت انسان در تقوا و کمالاتی است که کسب می‌کند و برای آن پایانی نیست، هم‌چنان که اهانت و خواری را می‌بایست در دوری از خداوند و بیتقوایی و نقص وجودی خود دانست.
فراموشی آخرت و دنیاطلبی
قرآن‌کریم در آیه 88 سوره یونس می‌فرماید: «بدانید که زندگی دنیا بازی و سرگرمی و تجمل‌پرستی و فخرفروشی در میان شما و افزون‌طلبی در اموال و فرزندان است ... و دنیا جز متاع فریب نیست».
از آن‌جایی‌که از نظر اسلام، کمال مطلق، خداوند است و هر انسانی باید برای کسب آن شتاب کند و گوی سبقت را از همگان برباید، میتوان گفت اگر چشم و هم‌چشمی در این چارچوب انجام بگیرد سازنده و خوب و ارزشی و در غیر این‌صورت ضد ارزشی و بد خواهد بود.
خدای متعال در بیان معیار مسابقه اخلاقی، مسابقه به هدف دستیابی به خیر را مطرح می‌کند و می‌فرماید: «فاسبقوا الخیرات؛ در کارهای خیر مسابقه دهید» کمااینکه خیّر در فرهنگ قرآنی آن نعمتی است که کمالی باشد یا انسان را به کمالی برساند.از این‌رو خداوند متعال در آیه 148 سوره بقره با این مضمون « وَلِكُلٍّ وِجْهَةٌ هُوَ مُوَلِّيهَا فَاسْتَبِقُواْ الْخَيْرَاتِ أَيْنَ مَا تَكُونُواْ يَأْتِ بِكُمُ اللّهُ جَمِيعًا إِنَّ اللّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ» از مردم می‌خواهد تا در خیرات یعنی کمال و کمال‌خواهی مسابقه دهند و در فرصت کوتاه عمر، خود را به آن برسانند.
همچنین در آیه 21 سوره حدید با این مضمون «سَابِقُوا إِلَى مَغْفِرَةٍ مِّن رَّبِّكُمْ وَجَنَّةٍ عَرْضُهَا كَعَرْضِ السَّمَاء وَالْأَرْضِ أُعِدَّتْ لِلَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ ذَلِكَ فَضْلُ اللَّهِ يُؤْتِيهِ مَن يَشَاءُ وَاللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ» می‌فرماید: «به‌سوی مغفرتی از پروردگارتان و بهشتی که عرض و پهنای آن آسمان و زمین است، سبقت جویید».
آثار و پیامدهای چشم و هم‌چشمی بد
چنان که گفته شد، چشم و هم چشمی، ریشه در رقابت ناسازنده و ناسالم و الگوبرداری‌های نادرست دارد. از این رو شخص، گرفتار بیماریهائی چون حسادت، حسرت و اندوه و افسردگی می‌شود و گمان می‌کند که فقدان ثروت و کمبودهای مادی به معنای اهانت و ذلت و خواری اوست. (فجر، آیه 61)
وقتی ما از پدیده نابهنجار چشم و هم چشمی سخن به میان می‌آوریم، منظور رقابت و مسابقه در مادیات است؛ وگرنه مسابقه در معنویات و اخلاق و این که هرکسی در کار نیک و خیر شتاب کند و در انجام آن گوی سبقت را از دیگران برباید، بسیار کار پسندیده و اخلاقی است و خداوند در آیات زیادی آن را تشویق و ترغیب کرده و به عنوان یک ارزش معرفی نموده است.
پدیده نابهنجار چشم و هم چشمی بد از جمله پدیده‌ها و نابهنجاریهایی است که درمیان مردم و بخصوص زنان به شکل گسترده وجود دارد و بیشتر افراد دست کم در موردی و یا زمانی گرفتار این نابهنجاری اجتماعی می‌شوند. مولفه‌های اساسی چشم و هم چشمی بد در تظاهر، رقابت ناسالم، احساس خودکم بینی و کمبود، در امور مادی و ارضای آن به اشکال گوناگون یافت می‌شود.
چشم و هم چشمی بد، نوعی نقص و نارسایی در شخصیت شخص و نادرستی در بینش و نگرش او است که می‌تواند منجر به بیماری خطرناک روانی چون احساس افسردگی و نومیدی و بی اعتمادی شود.
اگر چشم و هم چشمی از نوع رقابت بد و ناسالم در خانواده‌ای وجود داشته باشد، کودکان این خانواده‌ها نیز دچار مشکلات ویژه‌ای می‌شوند. از آنجا که کودکان رفتار پدر و مادر را ملاک اعمال خود قرار می‌دهند، پدر و مادری که دچار چشم و هم چشمی بد و حسادت آمیز و خودکم بینی باشند، سبب بروز این پدیده در کودکان خود می‌شوند؛ زیرا این پدر و مادر نمی‌توانند به کودک بیاموزند که قدرت واقعی، در دوست داشتن دیگران و از خود گذشتگی است، بلکه کودک از روی رفتار پدر و مادر به این نتیجه می‌رسد که تظاهر به اموری و گردآوری ثروت و مادیات و بها دادن به آن، ملاک برتری افراد انسانی است.
این درحالی است که والدین به عنوان الگوهای سازنده کودک، می‌بایست چشم و هم چشمی خوب را تشویق کنند و رقابت سالم را در امور معنوی و علمی بدانند؛ چرا که امتیاز واقعی انسان در اخلاق خوب و امور معنوی است که باعث رشد و تکامل فرد می‌شود.
بررسی‌های علمی نشان می‌دهد که چشم و هم چشمی بد و رقابت ناسالم در برخی از موارد موجب تحریک افراد و وقوع تخلفاتی در آنها می‌شود. در بسیاری از موارد، وسواس، اختلاف‌های رفتاری، پرخاشگری و حتی طلاق در خانواده‌ها از چشم و هم چشمی‌های کوچک آغاز شده است.
روان شناسان براین باورند که چشم و هم چشمی‌ها، اگر به صورت رقابت سالم در زمینه تحصیلی، حرفه و شغل باشد موجب پیشرفت انسان است، ولی بیشتر اوقات به صورت رقابت ناسالم در همه زمینه‌ها از قبیل خرید لوازم منزل، پوشاک، طلاو زیورآلات، انتخاب رشته تحصیلی و حتی سفرهای خارجی و زیارتی مشاهده می‌شود که نه تنها موجب پیشرفت نمی‌شود، بلکه از نظر اقتصادی هم به خانواده و حتی جامعه لطمه می‌زند.
فردی که چشم و هم چشمی از نوع ناسالم دارد، به دلیل احساس حقارتی که دارد (فجر، آیه 61)، می‌خواهد در انجام کار یا زمینه‌ای از دیگران بهتر باشد و سعی می‌کند به نوعی سرپوشی بر این احساس بگذارد، به همین خاطر خود را توانمندتر و بهتر از آنچه که هست، قلمداد می‌کند. (اعراف، آیه 21 و سوره ص، آیه 67) در حالی که انسان باید به دنبال تامین نیازهای طبیعی خود باشد و در حد طبیعی هم برای تامین آنها تلاش کند و کمال مطلق را در این ابزارها و روش‌ها بجوید.
یکی از دلایل دیگری که موجب می‌شود چشم و هم چشمی بد و رقابت ناسالم در جامعه و در بین افراد شیوع پیدا کند، تسلط روحیه رقابت ناسالم در جامعه است، یعنی افرادی که از حیث امکانات مادی و معنوی دچار کمبود هستند، بدون در نظر گرفتن اوضاع اقتصادی و خانوادگی خود به دنبال نیازهای غیرواقعی می‌روند و با اعتقاد بر این که اگر فلان مقام یا موقعیت را داشته باشم در جامعه مقبولیت بیشتری خواهم داشت، مرتباً اتومبیل یا وسایل منزل خود را ارتقا می‌دهند و در این میان رسانه‌های جمعی به ویژه تلویزیون و فیلمهای سینمایی نیز به این پدیده، بیشتر دامن می‌زنند تا جایی که چشم و هم چشمی بد و تقلید از لباس شروع می‌شود و به تدریج در تمام زمینه‌ها از قبیل مجالس میهمانی، معاشرتها و رفت و آمدها حتی در انتخاب مسکن و وسایل زندگی تاثیر می‌گذارد.
وقتی در یک جامعه ارزشها تغییر پیدا کنند و داشته‌های مادی جای ارزشهای معنوی را بگیرند، افراد برای به دست آوردن جایگاه اجتماعی می‌کوشند خود را به ابزار روز مجهز سازند. آنها می‌پندارند که داشتن این ابزار موجب می‌شود سریع تر پیشرفت کنند و بیشتر دیده شوند و این گونه سعادت و خوشبختی واقعی را تجربه کنند. (قصص، آیات 67 تا 28)
ناآگاهی، تجمل‌گرایی، داشتن اعتقادات ضعیف، به دنبال مد بودن، غلبه احساسات بر تعقل، تبعیت از فرهنگ‌های بیگانه بدون شناخت و ارزیابی دقیق از آن فرهنگ، عدم تشخیص نیازهای واقعی خود، خانواده و جامعه، حاصلی جز چشم و هم چشمی بد و رقابت ناسالم در جامعه ندارد و مردم به جای تحقق کمالات اخلاقی و معنوی به سمت ثروت‌های قارونی و الگوبرداری از آنها می‌روند و رقابت و مسابقه ناسالمی را رقم می‌زنند. (همان)
بسیاری از مشکلات خانواده‌ها به خاطر چشم و هم چشمی در خرید وسایل و لوازم خانه در طول زندگی است، بعضی از زنان به منظور تعویض وسایل خانه و به دنبال تشریفات و ظواهر زندگی به خصوص در نزدیکی ایام نوروز، همسران خود را به هر زحمت و مشقتی می‌اندازند تا لوازم قدیمی خانه را عوض کند. اکثر زنان جامعه ما زنان قانعی هستند و در مقابله با مشکلات و مسائل سخت زندگی با شوهران خود همراهی می‌کنند ولی تعدادی هم هستند که در برابر خواست‌های خود گذشت نمی‌کنند، طمع و زیاده خواهی در زندگی، هم برای مرد و هم برای زن در بسیاری از موارد به بحران‌های جدی در زندگی‌های مشترک ختم می‌شود.
